ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ – Ψυχαγωγία - Διασκέδαση

Ελεύθερος χρόνος ορίζεται ο χρόνος που απομένει, εάν αφαιρεθεί ο εργάσιμος χρόνος και ο λεγόμενος νεκρός χρόνος
(αυτός που καταναλίσκεται για τη μετάβαση από τη μια δραστηριότητα σε μιαν άλλη) και αφήνεται στην ελεύθερη διάθεση του ατόμου σύμφωνα με τις ιδιαίτερες επιθυμίες του. Στην ελληνική γλώσσα ο διαθέσιμος χρόνος ονομάζεται ελεύθερος, ακριβώς για να διαφοροποιηθεί από τον εργάσιμο χρόνο που έχει χαρακτήρα καταναγκαστικό. Επομένως, πρόκειται για σαφή διχοτόμηση του ανθρώπινου χρόνου, γεγονός που συνυφαίνεται τόσο με το χαρακτήρα της εργασίας όσο και με τον τρόπο ζωής, τις νοοτροπίες και τις κοινωνικές συμπεριφορές.

Ψυχαγωγία (ψυχή + άγω) = Με τον όρο αυτό εννοούμε το σύνολο των δημιουργικών τρόπων αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, που προσφέρουν στον άνθρωπο όχι μόνο ευχαρίστηση, χαλάρωση, φυγή από την καθημερινότητα και τη μονοτονία αλλά και ψυχική και πνευματική καλλιέργεια.

Διασκέδαση (από το ρήμα διασκεδάννυμι = διασκορπίζω) = Με τον όρο αυτό εννοούμε την εκτόνωση, την ψυχική εκφόρτιση που έχει ανάγκη ο άνθρωπος στη ζωή του και ειδικότερα στον ελεύθερο χρόνο του, προκειμένου να νιώσει ψυχικά ισορροπημένος. Ιδιαίτερα στην εποχή μας, με την πολυπλοκότητα των κοινωνιών και τις μεγάλες απαιτήσεις, τα καταιγιστικά μηνύματα και τους αλληλοσυγκρουόμενους ρόλους, η διασκέδαση είναι απαραίτητη.

Σημείωση: Διακρίνουμε τη γνήσια ψυχαγωγία και τη νόθη ψυχαγωγία, όπως επίσης την υγιή διασκέδαση και την ανούσια διασκέδαση που τελικά οδηγεί και στην ψυχοκτονία. Το ιδανικό είναι ο άνθρωπος στον ελεύθερο χρόνο του να συνδυάζει τη γνήσια ψυαχαγωγία με την υγιή διασκέδαση αλλά και την ξεκούραση. 

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

• Η σημασία του ελεύθερου χρόνου είχε εκτιμηθεί ήδη από την αρχαία Ελλάδα, καθώς ο Αριστοτέλης πίστευε πως ο ελεύθερος χρόνος

• δεν είναι το τέλος της δουλειάς, αλλά ότι η
• δουλειά αποτελεί το τέλος του ελεύθερου χρόνου, ακριβώς επειδή κατ’ αυτόν η ευτυχία του ανθρώπου βρίσκεται στην
• ιδιοποίηση του χρόνου του. Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος ήταν αντίθετος σε έναν ελεύθερο χρόνο
• αφιερωμένο στην τεμπελιά. Η ευτυχία, έλεγε, δεν μπορεί να βρίσκεται στην ευχάριστη διασκέδαση, εάν το μέτρο της είναι ένας άνθρωπος όχι ουσιαστικά παιδευμένος. Έτσι, στην
• αρχαία Ελλάδα οι πνευματικές ενασχολήσεις των πολιτών ήταν απόρροια του υψηλού πολιτιστικού επιπέδου της κλασικής αρχαιότητας, κάτι βέβαια που άρχισε να παρακμάζει μαζί με την παρακμή της ίδιας της αρχαίας κοινωνίας.
• Είχε δίκιο λοιπόν ο Παπανούτσος όταν έγραφε : «Αν όχι ο βεβαιότερος, ασφαλώς όμως ο παραστατικότερος δείκτης πολιτισμού μιας κοινότητας ανθρώπων είναι ο τρόπος ψυχαγωγίας της».
• Στους νεότερους χρόνους, ο Τόμας Μορ το 1515 στην «Ουτοπία» του φαντάζεται 6ωρη εργασία και το διαθέσιμο χρόνο να αφιερώνεται στην αύξηση των γνώσεων, γεγονός που θα επιτρέπει στον άνθρωπο καλύτερη συμμετοχή στην ιδανική πολιτεία.
• Στην «Πόλη του Ήλιου» του Καμπανέλα, εργάσιμη μέρα έχει μειωθεί στις τέσσερις ώρες και ο καθένας αξιοποιεί το χρόνο του σύμφωνα με τις ιδιαίτερες κλίσεις και ανάγκες του.
• Ο Όουεν θεωρούσε τη δημιουργία, την πνευματική ενασχόληση, στοιχεία αυτογνωσίας του ανθρώπου και πρότεινε τη μερική απασχόληση σαν λύση για την εξοικονόμηση περισσότερου ελεύθερου χρόνου.
• Από τον περασμένο αιώνα, όταν η εργατική τάξη απέκτησε ταξική συνείδηση και άρχισε να διεκδικεί δικαιώματα, ταυτόχρονα
• απαίτησε την μείωση του εργάσιμου χρόνου, θεσμοθέτηση του 8ωρου και δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο.

ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΥΞΗΣΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

• Περισσότερες αργίες.

• Πενθήμερη εργασία.

• Οκτάωρη καθημερινή απασχόληση.

• Η σταδιακή επέκταση της ετήσιας άδειας με αποδοχές, αυξημένος χρόνος διακοπών.

• Η ιλιγγιώδης ανάπτυξη των επιστημών και η εισαγωγή αυτόματων ηλεκτρονικών μηχανών στην παραγωγική διαδικασία αντικατέστησαν τον ανθρώπινο μόχθο, αύξησαν την παραγωγή και μείωσαν το ωράριο της καθημερινής απασχόλησης με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο ελεύθερος χρόνος.

• Η εξειδίκευση, σε κάθε δραστηριότητα υπάρχει ένας ειδικός με αποτέλεσμα να εξοικονομείται ελεύθερος χρόνος.

• Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και η βελτίωση των μέσων μεταφοράς και συγκοινωνίας, η οποία εκμηδένισε τις αποστάσεις.

• Η μείωση του ωραρίου εργασίας για να απασχοληθούν περισσότεροι άνθρωποι και να περιοριστεί η ανεργία.

• Αυξήθηκε το εργατικό δυναμικό.

ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ;

• Η μηχανοποίηση και τυποποίηση της εργασίας έκανε αναγκαία την αύξηση του ελεύθερου χρόνου για να ανανεωθεί ο ανθρώπινος οργανισμός, οι σωματικές και οι ψυχικές δυνάμεις του ανθρώπου.

• Η αναζήτηση του ελεύθερου χρόνου είναι μια διέξοδος του ανθρώπου που επιζητά να ελευθερωθεί από τον ασφυκτικό και ανθυγιεινό χώρο της εργασίας και γενικά από την ορθολογιστική οργάνωση της ζωής του.

• Απαλλάσσει από την ένταση, την ανία, την πλήξη και την αλλοτρίωση, καταστάσεις στις οποίες οδηγεί η μηχανιστική, μονότροπη και εξειδικευμένη σημερινή εργασία.

• Ο ελεύθερος χρόνος μπορεί να διατεθεί για ερασιτεχνική απασχόληση και ατομική δημιουργία,
• δραστηριότητες που αποφορτίζουν το άτομο από την ένταση και τη μονοτονία της εργασίας.
• Δίνει τα περιθώρια να καλλιεργήσει τα ταλέντα και τις κλίσεις του.

• Συμβάλλει στην ψυχολογική ισορροπία του ατόμου, γιατί του δίνει τη δυνατότητα να απαλλαγεί από το άγχος, την εσωστρέφεια, την απομόνωση και να συνάψει διαπροσωπικές σχέσεις με άτομα που βρίσκονται έξω από το χώρο εργασίας του.

• Τα ταξίδια κοντά στη φύση και άλλες μορφές ψυχαγωγίας θα του επιτρέψουν να ξεφύγει από την καθημερινότητα, θα το ηρεμήσουν και θα το βοηθήσουν να ξαναβρεί τον εαυτό του.

• Δίνεται η δυνατότητα για ευρύτερη πνευματική και πολιτιστική καλλιέργεια. Το άτομο βγαίνει από το μονόδρομο της υπερεργασίας και διαθέτει το χρόνο του για ευρύτερο προβληματισμό, ενδοσκόπηση και ενασχόληση με τις τέχνες και τα γράμματα. Η λογοτεχνία, το θέατρο και οι άλλες μορφές τέχνης δίνουν νέα διάσταση στη ζωή, αναβαθμίζουν την ποιότητά της και γεμίζουν τον άνθρωπο με νέες παραστάσεις και γνώσεις, ιδιαίτερα σήμερα που είναι ισόπεδη, μονότονη και άχαρη.

• Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση του ατόμου, γιατί μπορεί να διαθέσει τον ελεύθερο χρόνο του σε κοινωνικές δραστηριότητες και να συνεργαστεί με τους συνανθρώπους του για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Με αυτό τον τρόπο του δίνεται η ευκαιρία να εξασφαλίσει τη συναισθηματική γαλήνη, να αποβάλλει τις εγωιστικές τάσεις, να επαναπροσδιορίσει αξίες και να απαλλαγεί από την αντικοινωνική αντίληψη ότι το ατομικό συμφέρον είναι υπέρτερο του κοινωνικού.

• Συντελεί στη συγκρότηση της προσωπικότητας. Η ορθή διάθεση του ελεύθερου χρόνου είναι ο κυριότερος παράγοντας για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας του ανθρώπου.

Η δυνατότητα ενασχόλησης με πνευματικές, πολιτιστικές, κοινωνικές, πολιτικές και άλλες δραστηριότητες καταξιώνουν την ύπαρξή του, γιατί αισθάνεται πολίτης του κόσμου και τα ενδιαφέροντα και η προσφορά του ξεφεύγουν από το ατομικό κέλυφος και προσλαμβάνουν ευρύτερη κοινωνική σημασία. Το άτομο αναπτύσσει πνεύμα συνεργασίας, άμιλλας και ομαδικότητας και καλλιεργεί τις ψυχικές του αρετές (αγωνιστικότητα, τόλμη, αποφασιστικότητα, επιμονή).

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Παρά την αύξηση του διαθέσιμου χρόνου τα τελευταία χρόνια και τον πολλαπλασιασμό των εναλλακτικών λύσεων για το ξόδεμά του, εμφανίστηκε το φαινόμενο άλλοι να

• ντρέπονται για τις δυνατότητες και τη χρήση του ελεύθερου χρόνου και
• άλλοι να παραπονιούνται πως έχουν οργανώσει με τέτοιο τρόπο τη ζωή τους που δεν τους απομένει διαθέσιμος χρόνος.
• Μάλιστα οι δεύτεροι ισχυρίζονται πως σε καμιά άλλοι εποχή ο άνθρωπος δεν αντιμετώπιζε τόσο έντονο πρόβλημα χρόνου όσο στη σημερινή.

Καθώς οι δύο ερωτήσεις διίστανται αναρωτιέται κανείς που βρίσκεται η αλήθεια. Για να απαντηθεί το ερώτημα, ας έχουμε υπόψη πως το πρόβλημα του ελεύθερου χρόνου στις μέρες μας έχει δύο διαστάσεις, μία ποσοτική και μία ποιοτική.

• Η ποσοτική συνίσταται στην ουσιαστική χρονική συρρίκνωση του μη εργασιακού χρόνου, η δε

• ποιοτική αναφέρεται στη φαλκίδευση του ίδιου του χαρακτήρα του ως χρόνου ελεύθερων και μη χειραγωγούμενων επιλογών.

Ø ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Ο περιορισμός του ελεύθερου χρόνου οφείλεται τόσο στην αύξηση του εργάσιμου χρόνου όσο και στην

• αντίστοιχη αύξηση του νεκρού χρόνου και του
• χρόνου που διαθέτει ο άνθρωπος για την επανάκτηση των βιολογικών του δυνάμεων. Η μείωση αυτή μπορεί πρωτίστως να αποδοθεί :

• Σε υπερωρίες.

• Σε υπερεργασία και δεύτερη απασχόληση που μπορεί να οφείλεται είτε σε μη επαρκείς αποδοχές από την πρώτη εργασία είτε στην επιθυμία να καλύψουμε περισσότερες καταναλωτικές μας ανάγκες.

• Σε σύνθετα εργασιακά καθήκοντα.

• Στο θεσμό της μερικής απασχόλησης και του ελαστικού ωραρίου.

• Σε επαγγέλματα κοπιαστικά που απαιτούν πολλές ώρες ανάπαυσης για ανάκτηση

δυνάμεων.

• Στην αύξηση του νεκρού χρόνου που μεσολαβεί ανάμεσα σε δύο δραστηριότητες.

Σημείωση : Ιδιαίτερος λόγος βέβαια μπορεί να γίνει για τις εργαζόμενες γυναίκες, καθώς η ανάληψη πολλαπλών και συχνά αλληλοσυγκρουόμενων ρόλων υπό τις παρούσες συνθήκες εξανεμίζει τον ελεύθερο χρόνο τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, ενώ ο αγώνας για την ισότητα των δύο φύλων οδήγησε στην εκ μέρους της γυναίκας κατάκτηση ολοένα και περισσότερων θέσεων στον δημόσιο, στον εξω-οικιακό τομέα, δεν επέφερε όμως και αντίστοιχη απαλλαγή από παραδοσιακές θέσεις και ρόλους στον ιδιωτικό, στον ενδο-οικιακό τομέα. Ένα μέρος του ελεύθερου χρόνου των γυναικών αναλίσκεται στην εκπλήρωση παραδοσιακών οικιακών ρόλων.

Ø ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Πόσο ουσιαστικά ελεύθερος είναι ο «ελεύθερος χρόνος» μας, σε ποιο βαθμό οι επιλογές είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά προσωπικής βούλησης και όχι έξωθεν χειραγώγησης ; Τελικά ο αλλοτριωμένος στην εργασία του άνθρωπος, μπορεί να είναι ελεύθερος έξω από αυτήν; η σύγχρονη κοινωνιολογική σκέψη στέκεται με σκεπτικισμό απέναντι στο φαινόμενο του ελεύθερου χρόνου και μάλιστα πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν πως τελικά αποτελεί φενάκη και άλλον έναν αλλοτριωτικό μηχανισμό.

• Η στείρα τεχνοκρατική αντίληψη και ο βιομηχανοποιημένος τρόπος ζωής εκφυλίζουν τον πνευματικό δυναμισμό του ανθρώπου, οπότε

• δεν έχει την πνευματική ωριμότητα να ασχοληθεί με δημιουργικές ενασχολήσεις στον ελεύθερο χρόνο του.

• Η εργασία εισπράττεται απαξιωτικά και χρησιμοθηρικά ως βιοπορισμός και μόνο, με αποτέλεσμα ο ελεύθερος χρόνος να λειτουργεί σαν πεδίο ψυχοπνευματικής εκτόνωσης και όχι δημιουργικής αναζωογόνησης του ανθρώπου. Η απουσία νοήματος και καταξίωσης στην εργασία υπονομεύει τον ελεύθερο χρόνο, γιατί ο αλλοτριωμένος εργαζόμενος ουσιαστικά αποσκοπεί σ’ ένα

• αντιστάθμισμα, στην εύρεση ενός υποκατάστατου της απολεσθείσης του δημιουργικότητας.

• Η ανταγωνιστική σημερινή κοινωνία γεμίζει το άτομο άγχος, αβεβαιότητα και ανασφάλεια, με αποτέλεσμα ο ελεύθερος χρόνος να

• διατίθεται και αυτός για προβληματισμό που σχετίζεται με την εργασία.

• Η ταχύτατη εξέλιξη αύξησε τις υποχρεώσεις του ανθρώπου, με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση του ελεύθερου χρόνου, προκειμένου να ανταποκριθεί σε αυτές.

• Συσσώρευση πάρα πολλών ανθρώπων στα μεγάλα αστικά κέντρα, έλλειψη ζωτικού χώρου για προσωπική έκφραση, απουσία ουσιαστικής επικοινωνίας, αποξένωση. Όλα αυτά αλλοτριώνουν τους ανθρώπους και τους στρέφουν στην ανούσια εκτόνωση και τη μη υγιή ψυχαγωγία.

• Η συνθετότητα των κοινωνιών, η καθημερινή πίεση, η αγωνία για το μέλλον, οι φοβερές απαιτήσεις, η αποξένωση από κάθε τομέα της ιδιωτικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής, οι αλληλοσυγκρουόμενοι ρόλοι σε συνδυασμό με σοβαρά προβλήματα, όπως η ανεργία, η αναξιοκρατία, καταπιέζουν τον άνθρωπο και τον οδηγούν σε εκτόνωση, ακόμη και σε αντικοινωνικές συμπεριφορές στον ελεύθερο χρόνο του.

• Η οικογένεια διέρχεται κρίση, χάνει το νόημα της εστίας, οπότε δεν υπάρχει χρόνος και διάθεση, ώστε να μεταλαμπαδεύσουν οι γονείς στα παιδιά τις κατάλληλες αρχές και τα κατάλληλα ενδιαφέροντα, για να αξιοποιούν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους.

• Το σχολείο λειτουργεί περισσότερο ως φορέας χρησιμοθηρικής γνώσης και λιγότερο ως φορέας
• ανθρωπιστικής παιδείας, που διαμορφώνει ανθρώπους σφαιρικούς και πολύπλευρους, ώστε να έχουν συνείδηση ότι ο ελεύθερος χρόνος είναι χρόνος για εσωτερική ανάταση και όχι για ψυχοκτονία. Οι νέοι είναι οι «πιο σκληρά εργαζόμενοι», προκειμένου να αποκτήσουν τα εφόδια για τη μελλοντική τους αποκατάσταση.

• Γενικότερα η οικογένεια, το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και η πολιτεία δε βοηθούν στον εντοπισμό των κλίσεων και των ενδιαφερόντων των νέων, ώστε με βάση αυτά, να αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους και δεν παρέχουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις (γυμναστήρια, βιβλιοθήκες, προκλήσεις επικοινωνίας με τη φύση) για μια τέτοια προοπτική.

• Τα ΜΜΕ και πρωτίστως η τηλεόραση με τα φθηνά θεάματα και τα «εύπεπτα σόου» προβάλλουν αρνητικά πρότυπα ως προς το θέμα της ψυχαγωγίας, οπότε τελικά προσανατολίζουν τους δέκτες στην ανούσια διασκέδαση.

• Το ίδιο το άτομο ευθύνεται: μιμητισμός, υποδούλωση στη μόδα, έλλειψη ενδιαφερόντων.

• Ο καταναλωτισμός οδήγησε στην υπερεργασία για την απόκτηση των υπέρμετρων αγαθών. Ο άνθρωπος γίνεται βορά στη μανιώδη αναζήτηση του χρήματος για την ικανοποίηση των πλασματικών του αναγκών, γεγονός που αλώνει τον ελεύθερο χρόνο.

«Ουσιαστικά, η καταναλωτική μας κοινωνία είναι κοινωνία κατανάλωσης προϊόντων με προορισμό τον ελεύθερο χρόνο. Τα μακαρόνια δεν είναι απλώς τροφή, επιτρέπουν στην οικογένεια να γιορτάσει γύρω στο τραπέζι. Ο καφές δεν βοηθά στο να βγει η δουλειά, οργανώνει την παρέα, τα ρούχα υπόσχονται ένα άλλο στυλ ζωής, το αυτοκίνητο δεν είναι μέσο μεταφοράς, εξασφαλίζει την έξοδο από τη σκληρή πραγματικότητα της πόλης». Ο homo consumens είναι ο χαρακτηριστικός τύπος της εποχής μας. Η διαφήμιση δεν αφήνει το άτομο ήσυχο, με αποτέλεσμα να ζει για να εργάζεται και να μην εργάζεται για να ζει.

• Η έλλειψη ουσιαστικής ανθρωπιστικής και κριτικής σκέψης επιτρέπει στην κυρίαρχη ιδεολογία να περνά ανάλογα πρότυπα.

• Η εμπορευματοποίηση της προσφερόμενης ψυχαγωγίας : ο ελεύθερος χρόνος εξαρτάται από εμπορεύματα και γίνεται εμπόρευμα και ο ίδιος. Η δημιουργία άλλωστε της λεγόμενης πολιτιστικής βιομηχανίας που κύριο γνώρισμα της αποτελεί η μαζική κουλτούρα, επινοήθηκε για να γεμίσει τον ελεύθερο χρόνο του ανθρώπου. (μαζική κουλτούρα = όταν διάφορα στοιχεία της κουλτούρας επιλέγονται, μεταδίδονται και επιβάλλονται στους κοινωνούς με κριτήρια την εμπορικότητα, τότε τα στοιχεία αυτά μετατρέπονται σε μαζικά / καταναλωτικά προϊόντα. Οι φορείς που τα μεταδίδουν και τα επιβάλλουν είναι κατά κανόνα τα ΜΜΕ. Εξυπηρετεί την καταναλωτική κοινωνία, τη διάδοση του κομφορμισμού, την απόκτηση απατηλών γνώσεων, τη δημιουργία απλοϊκών εικόνων για τη ευτυχία).

• Επικρατεί η τυποποίηση και η βιομηχανοποίηση της κάλυψης του ελεύθερου χρόνου. Η βιομηχανία του Χόλλυγουντ σχηματοποίησε το εσωτερικό κενό και παράγει υποκατάστατα ονείρων.

• Η κυρίαρχη αντίληψη είναι πως ψυχαγωγία = «σκότωμα της πλήξης», ανώδυνο ξόδεμα του ελεύθερου χρόνου. Έτσι για τους περισσότερους ανθρώπους των σύγχρονων μεγαλουπόλεων ο ελεύθερος χρόνος γίνεται μια απόπειρα φυγής κυρίως από τον εαυτό τους.

• Ιδιαίτερα στον ελληνικό χώρο το απότομο πέρασμα από τα παραδοσιακά κοινωνικά μορφώματα στη σύγχρονη κοινωνία της αφθονίας έχει επιφέρει μια άνευ προηγουμένου αξιολογική σύγχυση, με αποτέλεσμα ο Νεοέλληνας να διαμορφώνει τα πρότυπα του ελεύθερου χρόνου σύμφωνα με τα συμφέροντα των δημιουργών του επιδεικτικού καταναλωτισμού. Επίσης η χρόνια πολιτιστική εξάρτηση της χώρας μας από τη Δύση και η προσπάθεια άλωσης της αυθεντικής παραδοσιακής κουλτούρας μέσω κοσμοπολίτικων εισαγόμενων ειδώλων, λειτούργησε με τέτοιο τρόπο, ώστε ο Νεοέλληνας να υποτιμήσει τις αξίες του και να ταυτίσει το μοντέρνο στη διασκέδαση και τη ψυχαγωγία με τις αξίες του δυτικού και δη του αμερικάνικου τρόπου ζωής.

• Όσο για τη νεολαία αυτή πάντα αποτελούσε το στόχο του εμπορικού κυκλώματος, των μεγάλων πολυεθνικών μονοπωλίων της τέχνης και των ΜΜΕ. Είναι ο κύριος καταναλωτής των πολιτιστικών υποπροϊόντων, στην προσπάθειά της να ξορκίσει τις αβεβαιότητές και ανασφάλειές της, να υποκαταστήσει τα χαμένα ιδανικά της, να αμφισβητήσει το κατεστημένο, να κάνει την επανάστασή της.

Παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές του ατόμου

1. Η πνευματική καλλιέργεια και η γενικότερη παιδεία και ψυχοσύνθεση του ατόμου.

2. Οι ευκαιρίες που παρέχει το ευρύτερο πολιτιστικό περιβάλλον.

3. Η οικονομική του δυνατότητα.

4. Τα ΜΜΕ και τα πρότυπα που προβάλλουν.

5. Το υλιστικό πνεύμα της εποχής.

6. Η ηλικία. Κάθε ηλικία έχει το δικό της τρόπο ψυχαγωγίας που καθορίζεται από την ψυχοβιολογική κατάσταση.

ΜΟΡΦΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΙ ΓΝΗΣΙΑΣ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ– ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ.

• Πνευματικός τομέας : α) ενημέρωση, β) μελέτη βιβλίων, διάβασμα λογοτεχνίας, φιλοσοφίας, λογοτεχνίας

• Ηθικός τομέας : α) ενδοσκόπηση – αυτοκριτική : για να επιλέξουμε καλύτερα το χρόνο μας, πρέπει να γνωρίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να είμαστε καλύτερα ενημερωμένοι σε ό,τι μας προτείνει η ζωή, η σωστή χρησιμοποίηση του χρόνου δεν επιβάλλεται, σμιλεύεται σιγά σιγά από μας τους ίδιους, β) διεύρυνση κλίσεων, ενδιαφερόντων, ώστε οι άνθρωποι να στραφούν σε ανάλογες δραστηριότητες, γ) επαναπροσδιορισμός των αξιών : πρωταρχικός στόχος του ανθρώπου να μην είναι ο υλικός ευδαιμονισμός αλλά η πνευματική του συγκρότηση, μόνο τότε θα κατορθώσει να αποβάλει την καταναλωτική μανία, την απληστία και θα δώσει άλλες προτεραιότητες στη ζωή του .

• Κοινωνικοπολιτικός τομέας : α) συμμετοχή στα κοινά – θα οδηγήσει στην αναβάθμιση της πολιτικής ζωής και στον περιορισμό της πολιτικής αλλοτρίωσης, β) άσκηση ελέγχου στην ηγεσία, γ) σύναψη υγιών – ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων, αναθέρμανση της ψυχικής επικοινωνίας των ανθρώπων με βάση τον ειλικρινή διάλογο, την αμεσότητα και την προσέγγιση του ψυχισμού των άλλων, οι φιλικές συντροφιές αποτελούν μέσο και κίνητρο βελτίωσης του χαρακτήρα μας αφού θα φτάσουμε στην αυτογνωσία, στον αυτοπροσδιορισμό και στην ετερογνωσία, δ) ένταξη σε κοινωνικοπολιτικές ομάδες,

συλλόγους

• Πολιτιστικός τομέας : α) επαφή με την τέχνη, παρακολούθηση θεάτρου, κινηματογράφου, παρακολούθηση διαλέξεων, β) συμμετοχή σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες, γ) επαφή με τη φύση για να ξαναβρεί το άτομο την ψυχική του ηρεμία και γαλήνη που χάθηκαν στο λαβύρινθο των πολύβουων μεγαλουπόλεων, δ) συμμετοχή σε συναυλίες, ε) ατομικά – ομαδικά παιχνίδια, αθλητισμός χωρίς ανταγωνιστικό πνεύμα που οδηγεί στη χαλάρωση, στην εκτόνωση και στην αποσυμπίεση από το καθημερινό άγχος, στ) επισκέψεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, ζ) τουρισμός στο εσωτερικό της χώρας και το εξωτερικό, γνωριμία με άλλους πολιτισμούς, τρόπους ζωής, έργα τέχνης, μνημεία, η) στροφή στην παράδοση και άντληση ανθρωπιστικών στοιχείων, θ) ενασχόληση με μορφές ατομικής έκφρασης, η αυτοέκφραση αποτελεί βασική διέξοδο στα σημερινά αδιέξοδα που επισωρεύει η κοινωνία μας Δημιουργία πολιτιστικής υποδομής με κέντρα που θα καλύπτουν τις πολλαπλές πολιτιστικές ανάγκες των νέων ανθρώπων και θα τους δίνουν τη δυνατότητα ανάπτυξης των δημιουργικών ικανοτήτων και ταλέντων τους.

• Τα ΜΜΕ πρέπει να ενισχύσουν με πολιτιστικές εκπομπές τη διάθεση για γνώση, δημιουργία και πρωτοβουλία.

• «Όπως σβήνουν την πυρκαγιά στο δάσος με μια άλλη φωτιά που την περιορίζει, έτσι για να παλέψουμε ενάντια στην έλλειψη χρόνου, πρέπει να αφιερώσουμε χρόνο για να σκεφτούμε τη χρησιμοποίηση του χρόνου μας : να δώσουμε χρόνο στο χρόνο».

• «Τη λύση στο πρόβλημα θα δώσει η μεγαλύτερη μόρφωση του λαού σε συνδυασμό με τη δικαιότερη οργάνωση της κοινωνίας.

• Εάν μορφωθεί αληθινά ο άνθρωπος, θα φωτισθεί το πνεύμα και θα λεπτυνθεί η ευαισθησία του, και έτσι θα αποκτήσει μέτρα αυστηρότερα για να κρίνει και τους άλλους και τον εαυτό του.
• Και εάν οργανωθεί με δικαιοσύνη η κοινωνία όπου ζει, θα σεβαστεί και θα τιμήσει και τους άλλους και τον εαυτό του.
• Τότε δεν θα έχουμε λόγο να ανησυχούμε για το πώς θα διαθέσει το χρόνο της αργίας του, όσο μακρός και αν είναι. Ας τον αφήσουμε ελεύθερο και εκείνος θα τον καλύψει με ευχαρίστηση και σωφροσύνη. Εάν όμως μείνει άξεστος και αγροίκος, η μακρά ανάπαυση θα τον εκβαρβαρώσει και θα γίνει δυστυχέστερος βυθίζοντας στην εξαθλίωση και όλους τους άλλους.

ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ

ΧΡΟΝΟΥ – ΝΟΘΗΣ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΟΥΣΙΑΣ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ

• Παθητική θέαση των προγραμμάτων της τηλεόρασης.

• Χουλιγκανισμός αντί για άθληση.

• Εμμονή σε εκτονωτικές μορφές διασκέδασης και μόνο (π.χ. μπαρ, κλαμπ).

• Χαρτοπαιξία, αλκοόλ, ακόμη και μορφές αντικοινωνικής συμπεριφοράς (π.χ. Βία, εγκληματικότητα, ναρκωτικά).

• Βιομηχανοποιημένοι τρόποι εκμετάλλευσης του ελεύθερου χρόνου.

• Υπερκατανάλωση υλικών αγαθών ακόμη και στον ελεύθερο χρόνο, οπότε αυτός εμπορευματοποιείται και υποβαθμίζεται.

• Σύναψη επιφανειακών – επιδερμικών σχέσεων με τους συνανθρώπους μας.

• Ανάγνωση ευτελών εντύπων.

• Πλήρης αδράνεια στον ελεύθερο χρόνο. Στο όνομα της ανάπαυσης αρκετοί φτάνουν στο άλλο άκρο, την πλήρη παθητικοποίηση και απραξία, που μόνο δημιουργική δεν είναι.

• Υπερεντατικοποίηση της εργασίας, ενασχόληση με επαγγελματικά θέματα και στον «υποτιθέμενο» ελεύθερο χρόνο. Όταν ο τελευταίος αποκτά χρησιμοθηρική σκοπιμότητα, παύει να είναι πραγματικά ελεύθερος χρόνος.

• Απομάκρυνση από αληθινές μορφές τέχνης, επαφή μόνο με εμπορευματοποιημένες και τυποποιημένες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης, δηλαδή με μορφές μαζικής κουλτούρας.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΜΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.

Η νόθα ψυχαγωγία επιδρά αλλοτριωτικά στην προσωπικότητα του ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα οδηγεί :

• στην παθητικοποίηση

• στο άγχος και την πλήξη

• στην αντιπνευματικότητα και τον πνευματικό μαρασμό

• στη μαζοποίηση

• στην αναπαραγωγή της μοναξιάς – έλλειψη επικοινωνίας

• στην εξασθένιση της κριτικής – επιλεκτικής ικανότητας

• στον εθισμό της ποσότητας και όχι της ποιότητας που προσφέρει η αισθητική απόλαυση

• στην αλλοίωση του αισθητικού κριτηρίου

• στην αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας

• στον εφησυχασμό

• στη φυγή από την κοινωνική πραγματικότητα – ασφαλιστική δικλείδα εκτόνωσης των κρίσεων και της κοινωνικής δυσαρέσκειας, προετοιμασία για ακόμα μια αλλοτριωτική και ανιαρή μέρα εργασίας.

ΈΛΛΕΙΨΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ.

Εξοικονομώντας ο σύγχρονος άνθρωπος διαρκώς χρόνο για τις συνεχώς πολλαπλασιαζόμενες ανάγκες του, δε βρίσκει ελεύθερο χρόνο, για να επικοινωνήσει, να συνομιλήσει με το διπλανό του, το συνάνθρωπό του. Δημιουργεί σχέσεις συμβατικές, επιφανειακές, εφήμερες, που τις διεκπεραιώνει μάλιστα με λόγο σπασμωδικό και ανέκφραστο. Για παράδειγμα, εντάσσει τις επικοινωνιακές του στιγμές σ’ έναν αυστηρό προγραμματισμό, ώστε να μη χαθεί «πολύτιμος» χρόνος στην προσπάθειά του να εργαστεί περισσότερο, για να ικανοποιήσει τις αυξανόμενες επιθυμίες του. Έτσι, μηχανοποιεί, προκατασκευάζει και τον αυθορμητισμό της επικοινωνίας του με το συνάνθρωπο του.

Μάλιστα, όταν οι διάφορες βιομηχανίες συμφερόντων τον έχουν υπερφορτώσει με επιθυμίες τις οποίες δεν προλαβαίνει να εκπληρώσει, τότε ο σύγχρονος άνθρωπος διεκπεραιώνει τις επαφές του με το συνάνθρωπο απρόσωπα, με τη χρήση του τηλεφώνου ή του ηλεκτρονικού υπολογιστή, καθιστώντας πλέον την επαφή απόμακρη, τυπική και ανούσια.

ΈΛΛΕΙΨΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ.

Η ποιότητα ζωής κατακτάται από ολοκληρωμένες προσωπικότητες και ολοκληρωμένος ως προσωπικότητα είναι εκείνος ο οποίος έχει ομαλή σχέση με τον εαυτό του, ομαλή σχέση με τους συνανθρώπους του και ομαλή σχέση με τη φύση. Ο σύγχρονος άνθρωπος, επειδή κατά τις λιγοστές ελεύθερες ώρες του ούτε το πνεύμα του ανανεώνει ούτε την ψυχική του γαλήνη και ηρεμία δεν απολαμβάνει – πιεσμένος να ικανοποιήσει τις πολλαπλασιαζόμενες επιθυμίες του εκτονώνεται στις ελεύθερες ώρες του με νόθους τρόπους ψυχαγωγίας, οι οποίοι τον φθείρουν παρά τον ξεκουράζουν – ούτε τις σωματικές του δυνάμεις αξιοποιεί – αντίθετα τις εντατικοποιεί στο κυνήγι της ικανοποίησης των επιθυμιών του (υλικών κυρίως) και τις καταστρέφει – δεν μπορεί να κατακτήσει την ποιοτική ζωή. Και τούτο γιατί διαταράσσει την ομαλή σχέση με το πνεύμα του, την ψυχή του, το σώμα του, τον εαυτό του δηλαδή και απομακρύνεται από το πρώτο γνώρισμα της ποιοτικής ζωής. Όμως, ο σύγχρονος άνθρωπος με το να διασκεδάζει κατά το λιγοστό ελεύθερο χρόνο του συμβατικά, επίπλαστα, ευκαιριακά σε μαζικές αλλά απρόσωπες ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, δεν ανοίγεται, δεν εκφράζεται και έτσι δεν αναπτύσσονται σχέσεις οικείες, γνώριμες, ζεστές. Και ακόμη μέσα στα υπερύψηλα σημερινά οικοδομήματα, μέσα στις τσιμεντένιες πόλεις, ο σύγχρονος άνθρωπος εγκλωβίζει και άλλο τον περιορισμένο ελεύθερο χρόνο του.

Τρόποι για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ψυχαγωγίας των νέων

1. Η οικογένεια να

Ø παρέχει κίνητρα και ερεθίσματα για γνήσια ψυχαγωγία

Ø εθίζει σε μορφές γνήσιας ψυχαγωγίας (συντροφιές, διάβασμα, επαφή με τη φύση)

Ø αναπτύσσει το διάλογο, ώστε ο νέος να επικοινωνεί δημιουργικά με τους

συνανθρώπους του.

2. Η εκπαίδευση να

Ø προβλέπει στα αναλυτικά προγράμματα και να δημιουργεί προϋποθέσεις, ώστε οι νέοι να εκφράζουν τις κλίσεις και τις δεξιότητές τους

Ø να καλλιεργεί την αγάπη για το βιβλίο με καλογραμμένα διδακτικά εγχειρίδια και ενημέρωση για κατάλληλα αναγνώσματα

Ø φέρνει τους νέους από νωρίς σε επαφή με τις καλές τέχνες και συμβάλλει στην αισθητική αγωγή τους.

Ø οργανώνει επισκέψεις σε μουσεία και σε άλλου είδους πολιτισμικές δραστηριότητες (συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις)

3. Οι καλλιτέχνες να

Ø δημιουργούν πραγματικά έργα τέχνης, ώστε να ανταποκρίνονται στο μορφωτικό και παιδαγωγικό τους ρόλο

Ø μη λειτουργούν στο πνεύμα του σύγχρονου καταναλωτισμού

Ø αποφεύγουν τους ελιτίστικους και ακατάληπτους τρόπους έκφρασης που απομακρύνουν τους νέους από την τέχνη

4. Η πολιτεία να

Ø χορηγεί χρήματα για ίδρυση βιβλιοθηκών, θεάτρων, χώρων άθλησης, πολιτιστικών κέντρων για μόρφωση, δημιουργική αναζήτηση και εκτόνωση

Ø ενισχύσει τους πολιτιστικούς συλλόγους, γεγονός που θα βοηθήσει στην πολιτιστική δραστηριοποίηση των νέων και στην δημιουργική επαφή με τις τοπικές παραδόσεις

Ø ελέγχει την ποιότητα της παρεχόμενης από τα ΜΜΕ ψυχαγωγίας . δημιουργήσει αθλητικούς (στάδια, γυμναστήρια με ελεύθερη είσοδο) και πολιτιστικούς χώρους (θέατρα, σχολές χορού, ωδεία, βιβλιοθήκες).

Ø αναβαθμίσει και την καλλιτεχνική δραστηριότητα σε περιοχές που μειονεκτούν εξαιτίας γεωγραφικών και οικονομικών ανισοτήτων.

5. Απαραίτητα είναι τα ταξίδια, για γνωριμία με άλλους λαού ς και πολιτισμούς που καλλιεργήσουν ένα κλίμα ειρήνης και φιλίας, θα συμβάλλουν στη δημιουργική αφομοίωση ξένων στοιχείων και θα διευρύνουν τους πνευματικούς ορίζοντες.

6. Οι νέοι πρέπει να έρχονται σε επαφή με τη φύση για εκτόνωση από το άγχος και το εξοντωτικό ωράριο εργασίας, ανάκτηση ευεξίας και πνευματικής διαύγειας, επικοινωνία με το πρωταρχικό στοιχείο γνώσης.

7. Η ενασχόληση με τον αθλητισμό για εκτόνωση από τις καθημερινές υποχρεώσεις.

8. Η καλλιέργεια των κλίσεων και των δεξιοτήτων, ώστε να αναπληρώνεται το δημιουργικό κενό που αφήνει η εξειδίκευση στη σύγχρονη κοινωνία και να ολοκληρώνεται η πολυσύνθετη προσωπικότητα του ατόμου.

9. Η ανάπτυξη της κοινωνικότητας των νέων, που οδηγεί σύσφιγξη των ανθρώπινων δεσμών, στην ανάπτυξη καλύτερων ανθρώπινων σχέσεων και στην καταπολέμηση της μοναξιάς και της αποξένωσης.

10. Γενικότερη πνευματική καλλιέργεια από τη νεανική ηλικία, ώστε ο νέος να καταστεί ικανός να επιλέγει σωστούς τρόπους ψυχαγωγίας.

ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΘΗΚΑΜΕ ΣΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ «ΤΑΧΥΦΑΓΕΙΑ» ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΨΥΧΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ø Η εντατικοποίηση της εργασίας, ο άνθρωπος φορέας πολλών ρόλων αλληλοσυγκρουόμενων, διεξάγει έναν «αγώνα δρόμου ενάντια στον εαυτό του». Δεν έχει την πολυτέλεια να επιστρέφει στο σπίτι του το μεσημέρι και να απολαμβάνει με ηρεμία και χωρίς άγχος το φαγητό του.

Ø Το συνεχές ωράριο εργασίας στα περισσότερα κράτη.

Ø Το σπίτι κατάντησε «κέντρο διερχομένων» και «ξενοδοχείο ύπνου». Όλες οι βασικές δραστηριότητες, φαγητό, διασκέδαση λαμβάνουν χώρα εκτός σπιτιού.

Ø Η κρίση της οικογένειας, των θεσμών, των αξιών και των ανθρώπινων σχέσεων, που αποδυνάμωσαν την αξία του τελετουργικού, όπως κάποτε, οικογενειακού τραπεζιού.

Ø Η επιδερμικότητα των σχέσεων, τα γεύματα που είναι σύντομα, τυπικά, επαγγελματικά, χρησιμοθηρικά.

Οι Έλληνες είναι φύσει εξωστρεφείς, κοινωνικοί, πρόσχαροι. Αυτές οι εκφάνσεις του ψυχισμού τους περιορίζονται, αναστέλλονται και καταπιέζονται στα σύγχρονα ταχυφαγεία, όπου δεν μπορούν να αναπτύξουν την κοινωνικότητά τους διότι ούτε το περιβάλλον ούτε ο περιορισμένος χρόνος που τους δίνεται ευνοεί την εκδήλωσή τους. Έτσι σταδιακά οδηγούμαστε στην αλλοτρίωση, στην ψυχρότητα και στην τυπικότητα και καταργείται ο αυθορμητισμός και ο συναισθηματισμός που χαρακτήριζε τις σχέσεις μας.

ΧΡΟΝΟΒΟΡΑ ΕΠΟΧΗ – ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΓΡΗΓΟΡΩΝ ΡΥΘΜΩΝ

Αίτια επικράτησης γρήγορων – έντονων ρυθμών

- Ο βιομηχανοποιημένος τρόπος ζωής στις σημερινές τεχνοκρατικές κοινωνίες οδηγεί το

σύγχρονο άνθρωπο σε ιδιαίτερα γρήγορους και εντατικοποιημένους ρυθμούς.

- Η ειδίκευση συντελεί επίσης στη γρήγορη επιτέλεση διαφόρων εργασιών και επιβάλλει επίσης ταχείς ρυθμούς.

- Η δυναμική εισβολή των H/Υ σ' όλους σχεδόν τους τομείς της ζωής μας σε συνδυασμό με τον καταιγισμό πληροφοριών που δεχόμαστε απ' το διαδίκτυο μας έχουν μετατρέψει σ' άλογα κούρσας, που τρέχουν συνεχώς με στόχο να αφομοιώσουν όσο γίνεται περισσότερες πληροφορίες και να βρίσκονται μέσα στο πνεύμα της εποχής τους.

- Το υπερκαταναταλωτικό πνεύμα, που επικρατεί σήμερα και που πυροδοτείται έντονα απ' τη διαφήμιση. οδηγεί το σημερινό άνθρωπο στο αέναο κυνήγι χρήματος και υλικών αγαθών, προκειμένου να καλύψει τις υλικές ανάγκες του που διαρκώς διογκώνονται. Υπερεργάζεται, τρέχει και αγωνιά να γίνει πλουσιότερος.

- Γενικά τα ΜΜΕ έχουν εδραιώσει την εξουσία τους και ασκούν εντονότατη επίδραση στη ζωή του ανθρώπου και στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Ο καταιγισμός των μηνυμάτων παρασύρει το σύγχρονο άνθρωπο σ' έναν εξαιρετικά ταχύρρυθμο τρόπο ζωής.

- Οι αυξημένες απαιτήσεις στο χώρο εργασίας και ο τεράστιος ανταγωνισμός στο δημόσιο αλλά κυρίως στον ιδιωτικό τομέα είναι οξύς (σύγχρονες κεφαλαιοκρατικές κοινωνίες). Γι' αυτό οι εργαζόμενοι καλούνται να συρρικνώσουν τον ελεύθερο χρόνο τους και το χρόνο που φανερώνουν στην οικογένειά τους.

- Οι κοινωνίες είναι σήμερα σύνθετες και πολύπλοκες (κοινωνίες των μεγαλουπόλεων) με πολλούς και αλληλοσυγκρουόμενους ρόλους για τα μέλη τους, μακριά απ' τη φύση και την ηρεμία, οδηγώντας τους σημερινούς πολίτες στη βίωση ενός πολύ γρήγορου ρυθμού ζωής με διαρκές άγχος.

- Οι φορείς κοινωνικοποίησης ενισχύουν το φαινόμενο. Οι γονείς δίνουν αρνητικό πρότυπο στα παιδιά τους κυνηγώντας διαρκώς το χρόνο και τα πολλά υλικά αγαθά στην καθημερινότητά τους ενώ και το σχολείο ειδικά στο λύκειο, εντάσσει τους μαθητές σ' ένα πρόγραμμα uπερεντατικοποίησης των σπουδών τους με στόχο την κατάκτηση μιας θέσης στο πανεπιστήμιο.

Συνέπειες από την επικράτηση των γρήγορων ρυθμών ζωής

- Συχνά ο άνθρωπος δεν προλαβαίνει να επεξεργαστεί και να κατανοήσει τα μηνύματα που τον βομβαρδίζουν, γι' αυτό οδηγείται στη σύγχυση και τη μαζοποίηση ή τον αποπροσανατολισμό. Τα ΜΜΕ μέσα απ' αυτούς τους ταχύτατους ρυθμούς προωθούν πιο αποτελεσματικά την παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα σε βάρος των πολιτών.

- Το άτομο δεν έχει ηρεμία για ενδοσκόπηση και αυτοκριτική, ενώ χάνει το αληθινό νόημα και τις υψηλές αξίες μέσα στους γρήγoρoυς ρυθμούς της ζωής. Βυθίζεται στο άγχος, στερείτε τον ελεύθερο χρόνο και όταν τον έχει εκτονώνεται.

- Η υπoδoύλωση του ανθρώπου στους γρήγορους ρυθμούς και τις μεγάλες απαιτήσεις τον αποξενώνουν απ' τους υπόλοιπους. Οι σχέσεις γίνονται απρόσωπες ή στείρα ανταγωνιστικές, στην προσπάθεια του καθενός να ξεπεράσει το διπλανό του σε χρήμα και υλικά αγαθά.

- Μέσα σ' αυτούς τους γρήγορους ρυθμούς ο πολίτης λησμονεί τις πολιτικές υποχρεώσεις του, αδιαφορεί για τα κοινά και μην προλαβαίνοντας να εμβαθύνει στα πολιτικά δρώμενα και να διαμορφώσει άποψη οδηγείται εύκολα στη δημαγωγία.

- Υπερεργασία - κόπωση - τυποποίηση της εργασίας και τελικά της ίδιας της ζωής - μηχανοποίηση του ίδιου του ανθρώπου και αλλοτρίωσή του - προβλήματα υγείας.

- Οι γρήγοροι ρυθμοί της ζωής τον απομακρύνουν από μορφές δημιουργικής ψυχαγωγίας, από την ποιοτική τέχνη, ακόμη και από την ίδια την παράδoση αφού ο άνθρωπος μετατρέπεται σε θύμα της ταχύρρυθμης τεχνοκρατικής κοινωνίας και του υλιστικού της προτύπου και απομακρύνεται από πνευματικές αξίες, όπως η παράδοση.

ΠΗΓΗ: Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

λακωνικότητα - σύντομο σχεδιάγραμμα

«λακωνικότητα» = ικανότητα έκφρασης ενός ατόμου με μεστότητα, περιεκτικότητα και συντομία,ακρίβεια και ευστοχία που δηλώνει πνευματική καλλιέργεια, καλή γνώση της γλώσσας αλλά και λιτότητα και ουσία, τόσο στον τρόπο σκέψης όσο και στον τρόπο ζωής.

 Τη χωρίς ωραιολογίες, σύντομη ομιλία καθιέρωσαν οι αρχαίοι Σπαρτιάτες που ως έμβλημα τους είχαν την πειθαρχία, αρετή η οποία επεκτάθηκε και στον τρόπο έκφρασης.

   ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΗΜΕΡΑ 
-κοινωνίες πολύπλοκα οργανωμένες
-γρήγοροι ρυθμοί εξελίξεων, ραγδαίες αλλαγές
-καταιγισμός των μηνυμάτων άρα ο άνθρωπος πρέπει να απλοποιήσει τον λόγο του, να περιοριστεί στα ουσιώδη
- ο χρόνος είναι "χρήμα"
- η ζωή πεδίο ανταγωνισμού και πολλαπλών απαιτήσεων
- βιομηχανοποίηση, εξειδίκευση, ορολογία, τυποποίηση της σκέψης και της έκφρασης  

  ΑΞΙΑ ΛΑΚΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ 
-καταστάλαγμα της σοφίας ατόμων και λαών, λιτή αποτύπωση μεγάλων αληθειών
-ασκεί το νου, αναπτύσσει την κριτική ικανότητα
-προτάσσει την ακρίβεια έναντι της επιτήδευσης και τη βραχυλογία αντί της περιττολογίας
- απευθύνεται στη λογική και στην κρίση και δεν αποβλέπει στον εντυπωσιασμό
-φωτογραφίζει την πνευματική ωριμότητα, την βαθιά σκέψη, την απλότητα και την έλλειψη  υπερβολής
-άμεση αφομοίωση των μηνυμάτων

ΠΗΓΗ: http://angitan.blogspot.gr/2012/09/blog-post.html

ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ: Αναλυτικό Διάγραμμα για την Παραπληροφόρηση

ΘΕΜΑ: H χρησιμότητα των πληροφοριών στη σύγχρονη ζωή αναγνωρίζεται παντού. Ωστόσο, συχνό είναι και το φαινόμενο της παραπληροφόρησης, της διάδοσης σκόπιμα παραποιημένων ειδήσεων.

Αφού σχολιάσετε το δεδομένο, απαντήστε στα ακόλουθα ερωτήματα:

(α) Ποιοι παράγοντες προκαλούν το φαινόμενο της παραπληροφόρησης;

(β) Ποια η ευθύνη τόσο του δημοσιογραφικού κόσμου όσο και του κοινού για μιαν αντικειμενικότερη πληροφόρηση;

Ι. Εισαγωγή:

Οι χρήσεις της πληροφορίας άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου, ανάλογα με το πόσες πληροφορίες ήταν διαθέσιμες και από ποια πηγή προέρχονταν. Έτσι, ενώ στην αυγή του δέκατου ένατου αιώνα όλες οι κοινωνίες υπέφεραν από έλλειψη πληροφοριών, εφόσον δεν υπήρχαν αρκετά μέσα μαζικής ενημέρωσης και ένα μήνυμα μπορούσε να ταξιδέψει με την ταχύτητα των τρένων, με τριανταπέντε μίλια την ώρα, στη σημερινή εποχή με τα τεχνολογικά επιτεύγματα του εικοστού πρώτου αιώνα μπορούμε να υπερηφανευόμαστε για την ταχύτατη διάχυση και επεξεργασία πληροφοριών. Δυστυχώς, όμως, αργήσαμε να καταλάβουμε ότι επιλύοντας τα προβλήματα που θέλαμε να επιλύσουμε, δημιουργήσαμε ένα καινούριο, πρωτοφανέρωτο πρόβλημα, την παραπληροφόρηση.

ΙΙ. Κυρίως θέμα:
ΙΙα. Σχολιασμός δεδομένου:

Η πληροφορία αποτελείται από δηλώσεις σχετικά με τα γεγονότα στον κόσμο. Υπάρχει φυσικά ατελείωτος αριθμός από γεγονότα στον κόσμο. Τα γεγονότα μετασχηματίζονται σε πληροφορίες, μόνο όταν τα λαμβάνουμε υπόψη μας και κάνουμε λόγο γι' αυτά ή στην περίπτωση των εφημερίδων όταν γράφουμε γι' αυτά. Βάσει αυτού του ορισμού τα γεγονότα είναι αληθή, είναι αυτό που είναι. Οι δηλώσεις επί των γεγονότων, δη-λαδή οι πληροφορίες, μπορούν να είναι ψευδείς και συχνά συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι πληροφορίες φθάνουν σ' εμάς από εκατομμύρια πηγές ανά την υδρόγειο, από κάθε δυνατό δίαυλο και μέσο: από τις τηλεφωνικές γραμμές, από τα ερτζιανά, από τους δορυφόρους, τις καλωδιακές τηλεοράσεις, τις τράπεζες πληροφοριών των υπολογιστών, από τα τυπογραφεία. Επιπλέον, υπάρχει ακόμη μεγαλύτερος πλούτος πληροφοριών που περιμένει να ανακαλυφθεί, αποθηκευμένος σε χαρτί, σε κασέτες ήχου και εικόνας, σε δίσκους, σε φιλμ, σε τσιπάκια.

Όταν η πληροφόρηση χαρακτηρίζεται από την αρετή της φιλαλήθειας και ο πολίτης είναι γόνιμος δέκτης και όχι παθητικός αποδέκτης, ενισχύει αναμφισβήτητα την ευρυμάθεια με την οποία ο άνθρωπος αποκτά εμπειρία πραγμάτων και φαινομένων της ζωής που δεν έχει ζήσει άμεσα, προσφέρει ορθές κατευθύνσεις, προετοιμάζει το άτομο, ώστε να αποφεύγει απογοητεύσεις και αιφνιδιασμούς και του δίνει πνευματικά, ηθικά και κοινωνικά εφόδια, ώστε να πορευθεί με σταθερότητα και ασφάλεια στην ορθή εκπλήρωση της αποστολής του.

Ωστόσο, συχνά γινόμαστε μάρτυρες απόπειρας παραπληροφόρησης του κοινού. Παραπληροφόρηση είναι η νοθευμένη, μη αληθινή και πλαστογραφημένη πληροφόρηση του κόσμου σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Δεν πρόκειται για μιαν απλή, αυθόρμητη ενέργεια επικοινωνίας μεταξύ πομπού και δέκτη, αλλά για μια ειδικά σχεδιασμένη μετάδοση μηνύματος, με σκοπό την παραποίηση της αλήθειας και την παραπλάνηση της κοινής γνώμης. Οι τεχνικές, για να παραποιηθεί τεχνηέντως η πληροφορία, είναι πολλές και ραφιναρισμένες, όπως η υπερτίμηση ασήμαντων γεγονότων και η αντίστοιχη υποτίμηση ή αποσιώπηση θεμελιώδους σημασίας γεγονότων και καταστάσεων, η αποσπασματικότητα των εικόνων, η δήθεν ιδεολογική ουδετερότητα των πληροφοριών, η υπερπληροφόρηση, η ακατάσχετη φλυαρία των ενημερωτικών εκπομπών, η δραματοποίηση των γεγονότων, οι αναλογίες, οι μεταφορές, οι νεολογισμοί, τα προσδιοριστικά επίθετα αρνητικού περιεχομένου, οι γλωσσολογικές προσεγγίσεις, το ύφος, η χρησιμοποίηση του ήχου, της εικόνας και της κίνησης, η δημιουργία και η αξιοποίηση στερεοτύπων.

ΙΙβ. Απάντηση στο α' ερώτημα: 

Το φαινόμενο της παραπληροφόρησης οφείλεται σε ένα πλέγμα αντικειμενικών και υποκειμενικών παραγόντων. Οι πρώτοι αφορούν τον πομπό, ενώ οι δεύτεροι το δέκτη.

Αντικειμενικοί παράγοντες ή οι ευθύνες του πομπού:

1. Η εξάρτηση των ΜΜΕ από οικονομικούς παράγοντες και ο έλεγχός τους από το κεφάλαιο. Είτε αποκαλούνται "φιλελεύθερα" είτε συντηρητικά, τα ισχυρά μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι μεγάλες επιχειρήσεις, συνδεδεμένες με ακόμα μεγαλύτερες. Όπως και άλλες επιχειρήσεις, τα ΜΜΕ πωλούν ένα προϊόν σε μια αγορά. Η αγορά είναι οι διαφημιστές, το προϊόν είναι τα ακροατήρια. Γι’ αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός πως η εικόνα του κόσμου που παρουσιάζουν αυτά τα μέσα αντανακλά τα στενά συμφέροντα και τις αξίες των πωλητών, των αγοραστών, του προϊόντος .

2. Ο γιγαντισμός των ΜΜΕ και η συγκεντροποίησή τους: ολοένα και λιγότεροι άνθρωποι ελέγχουν τα ΜΜΕ διεθνώς. Τα ΜΜΕ επεκτείνονται στον παγκόσμιο χάρτη μέσα από την επέκταση των μεγάλων επιχειρήσεων και των μεγάλων διεθνών επενδυτών. Τα ΜΜΕ μέσα από αυτή τη διαδικασία αυτονομούνται συχνά από το δημοκρατικό έλεγχο και από εδώ ξεκινά η όποια έντεχνη παραπληροφόρηση.

3. Εμπορευματοποίηση των ΜΜΕ και αναγωγή τους σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, με προτεραιότητα το υλικό κέρδος και όχι την ποιότητα της πληροφόρησης: επιδίωξη του μέγιστου κέρδους και ανταγωνισμός. Παρατηρεί σχετικά ο Μ. Πλωρίτης: "Ο μανιακός ανταγωνισμός των ΜΜΕ τα εξωθεί σε έξαλλο κυνηγητό του εντυπωσιακού, του "συνταρακτικού", του τρομακτικού, για να αποσπάσουν την πλατύτερη δυνατή ακροαματικότητα και συνακόλουθα τη μεγαλύτερη επιβολή και τα πλουσιότερα έσοδα. Ο ιερός αυτός σκοπός αγιά-ζει κάθε παραποίηση, παραπληροφόρηση, παραπλάνηση και όποιο άλλο παράγωγο του ιερότατου "παρά"...".

4. Για τις διαστρεβλώσεις των γεγονότων υπαίτια δεν είναι μόνο τα Μ.Μ.Ε., αλλά και οι ποικιλώνυμες πολιτικές εξουσίες που υποτάσσουν την αλήθεια και τα μέσα στις δικές τους βλέψεις και τα δικά τους συμφέροντα. Μέσα ενημέρωσης, πολιτική και πολιτικοί είναι συγκοινωνούντα δοχεία, που κερνάνε το ένα το άλλο παραισθησιογόνα και λάσπη. Αλλά το μέγα αγγείο είναι οι δεύτεροι, είτε επειδή δίνουν λαβή στα πρώτα με την πολιτεία τους είτε επειδή τους υπαγορεύουν τη δική τους πολιτική και τα χρησιμοποιούν, για να προ-βάλλονται, να επιβάλλονται και να διαβάλλουν τους όποιους αντιπάλους τους.

5. Χαμηλό επίπεδο πολλών δημοσιογράφων και υποταγή τους στα κελεύσματα του εκδότη και του αρχισυντάκτη.

Ατομικοί παράγοντες ή οι ευθύνες του δέκτη:

1. Έλλειψη ενδιαφέροντος για πολύπλευρη ενημέρωση λόγω τεχνοκρατικής αντίληψης, που υποβαθμίζει το λόγο σε βάρος της εικόνας.

 γρήγορη και επιδερμική ενημέρωση, χωρίς εμβάθυνση και ουσιαστικότερο προβληματισμό. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελούν τα δελτία ειδήσεων του "ενός λεπτού", στα οποία παρελαύνουν περιστατικά και περιστασιακά συμβάντα δίχως ερμηνευτικό πλαίσιο, δίχως αναφορά στις αιτίες που τα προκάλεσαν και στις συνέπειες που θα έχουν. Ένα πανόραμα φαινομενικότητας συμπτωμάτων, που απροκάλυπτα εξισώνει την πολιτικοκοινωνική ειδησεογραφία με την "αθλητική" μας ενημέρωση.Þ2. Έλλειψη ελεύθερου χρόνου

3. Ενδοτισμός του ατόμου στην εντυπωσιακή και εύπεπτη πληροφόρηση που δεν απαιτεί πνευματική κόπ-ση, βαθύ προβληματισμό και αναζήτηση της αλήθειας. Εθισμένο το κοινό σε μια στιγμιαία καταναλωτική απόλαυση σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής του, αρέσκεται στον τύπο εκείνο των πληροφοριών που προκαλούν τον εντονότερο δυνατό εντυπωσιασμό του, πληροφορίες διασκεδαστικές και ανάλαφρες, που ύστερα από λίγο τις ξεχνά, πληροφορίες που τελικά ποντάρουν στη ναρκισσιστική, σαδομαζοχιστική ή απλώς ευφραντική καταναλωτική απαίτηση.

4. Άγνοια από μέρους του ατόμου των μεθόδων που χρησιμοποιούνται για την παραπληροφόρηση. Η αμάθεια αυτή ευνοεί την ανευθυνότητα, τη δέσμευση από προκαταλήψεις και ιδεοληψίες, τις οποίες η παραπλη-ροφόρηση επαυξάνει για να κάνει τον άνθρωπο ευάλωτο στα μηνύματά της.

ΙΙγ. Συνέπειες παραπληροφόρησης (ως υποενότητα):

1. Ο κορεσμός που αισθάνεται ο αναγνώστης ή ο ακροατής ή ο θεατής μέσα από την παρουσίαση πολλών και ασήμαντων γεγονότων, έτσι ώστε ύστερα από ένα ορισμένο σημείο η μνήμη να "μπλοκάρεται" και η κριτική ικανότητα να εξουδετερώνεται.

2. Οξύνει το φανατισμό, μαζοποιεί τον άνθρωπο.

3. Καταστρέφει τις διαπροσωπικές σχέσεις.

4. Προβάλλει αρνητικά πρότυπα.

5. Απολιτικοποιεί.

ΙΙδ. Περιορισμός - επιφύλαξη:

Υπάρχουν βέβαια και δημοσιογράφοι που αντιστέκονται στη λογική της εμπορικά καταναλώσιμης πληροφορίας, όσοι επιμένουν με πάθος στη μαστορική της δημοσιογραφίας: να "χτίζουν" την είδηση με το υλικό της επικαιρότητας ιεραρχώντας την ενημέρωση ως υπέρτερη του εντυπωσιασμού, ενεργοποιώντας τη σκέψη και την κρίση του πολίτη, την αφύπνισή του στις ευθύνες του.

ΙΙε. Απάντηση στο β' ερώτημα:
Η ευθύνη του δημοσιογραφικού κόσμου:

 Κοινωνική ευθύνη: υπεύθυνη κοινωνική συμβίωση, υπεύθυνη συμμετοχή στις κοινωνικές διαδικασίες, υπεύθυνη άσκηση καθηκόντων, σεβασμός του ανθρώπου, των κοινωνικών θεσμών και αξιών, υπεράσπιση αλήθειας, δικαιοσύνης, ελευθερίας, δημοκρατίας, έλεγχος και καταλογισμός ευθυνών, προβολή λαϊκών αιτημάτων και υπεύθυνη τοποθέτηση πάνω σ' αυτά.ü

 Επαγγελματική ακεραιότητα: άρτια επαγγελματική εκπαίδευση, ευρύτερη και ολόπλευρη καλλιέργεια, γενικότερη παιδεία, διανοητικές ικανότητες (δυναμικότητα νοημοσύνης, αντίληψη, σύλληψη, ικανότητα καινοτομίας), ικανότητα λόγου, πνεύμα ομαδικότητας και συντροφικότητας, τέχνη πειθούς, επαγγελματική συνείδηση, εχεμύθεια, πνεύμα πειθαρχίας, εντιμότητα, ευθύτητα, πνεύμα δικαιοσύνης.ü

 Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου: όχι προσπάθεια σπίλωσης και καταρράκωσης της ιδιωτικής ζωής, χλευασμού και διασυρμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (υβρεολόγιο, δυσφήμιση, εμπάθειες, ψεύδη).ü

 Σεβασμός του δημόσιου συμφέροντος: ενημέρωση - καθοδήγηση της κοινής γνώμης, πολιτικός -πολιτιστικός - κοινωνικός παιδαγωγός, άγρυπνη ηθική συνείδηση της κοινωνίας, υπηρέτης μόνο του δημόσιου συμφέροντος και όχι των σκοτεινών κέντρων με ταπεινά συμφέροντα και επιδιώξεις.ü

Ο παλιός ρεπόρτερ πέθανε. Αυτή τη δουλειά την κάνει τώρα η κάμερα της τηλεόρασης και το μικρόφωνο του ραδιοφώνου. Ο δημοσιογράφος που γράφει στην εφημερίδα για να ερμηνεύσει γνωστά πράγματα, πρέπει να έχει πλατιά μόρφωση και κοσμοθεωρία, πρέ-πει δηλαδή να είναι φιλόσοφος ή θεολόγος". Νιλ Πόστμαν.}

Η ευθύνη του κοινού:

 Να έχει πρόσβαση και να συμμετέχει στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, γεγονός που σχετίζεται με το βαθμό ανεξαρτησίας τους από κάθε πηγή ιδιοτέλειας και εξυπηρέτησης ύποπτων συμφερόντων.ü

 Να αντιδρά προσεκτικά στα μηνύματα, να επιλέγει μόνο ορισμένα στοιχεία και κριτικά να τα αξιοποιεί, να αποφεύγει την παθητική αποδοχή και την εύκολη μίμηση.ü

 Να επιλέγει προσεκτικά τις πηγές ενημέρωσής του, να μην εξαρτάται από αυτές, να τις εναλλάσσει, ώστε να έχει σφαιρική θεώρηση των πραγμάτων.ü

 Να αντιδρά συλλογικά, όταν τα ΜΜΕ δε λειτουργούν επωφελώς, να ασκεί κριτική και να τη δημοσιοποιεί, να προσπαθεί να περάσει στον πομπό το μήνυμα της απόρριψης των μη ποιοτικών εκπομπών.ü

 Να είναι ενημερωμένο για τον τρόπο λειτουργίας των ΜΜΕ, άρα απαιτείται να είναι επαρκής αναγνώστης και εικονικά αλφαβητισμένος τηλεθεατής.ü

ΙΙΙ. Επίλογος - ανακεφαλαίωση:

Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως στο συλλογικό μας βίο σήμερα η συνείδηση του πολίτη λογαριάζεται για "χωματερή" πληροφοριακών απορριμμάτων. Τεράστιες ποσότητες "ειδήσεων" κάθε μέρα είναι το προϊόν μιας γιγαντιαίας μεταποιητικής βιομηχανίας που μεταποιεί τη ζωή σε θέαμα ή σε έντυπη πρόκληση ψυχολογικών εντυπώσεων. Η αντίσταση σ' αυτές τις εστίες πνευματικής μας μόλυνσης αποτελεί ίσως την πιο αποτελεσματική άμυνα στην ανθρώπινη αλλοτρίωση που επιβάλλει η καταναλωτική "πληροφόρηση".

ΓΙΑ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΝΟΙΞΤΕ ΤΟΝ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΣΥΝΔΕΣΜΟ

ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ανεργία (συνέπειες, αίτια & τρόποι αντιμετώπισης)

Σύνταγμα της Ελλάδας

Άρθρο 22: Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το Κράτος, που μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού.

Όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας.

[Το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε από το 7,7% το 2008 σε 27,3% το 2013, κατά την περίοδο 2009-2013.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Συνέπειες φαινομένου σε ατομικό επίπεδο:

- Η ανεργία επιφέρει την οικονομική εξαθλίωση του ατόμου, καθώς του στερεί τα έσοδα που του είναι απολύτως αναγκαία για την επιβίωσή του και για την κάλυψη των πάγιων οικονομικών του υποχρεώσεων.

- Ειδικότερα, η ανεργία των νέων ανθρώπων σημαίνει την παρατεταμένη οικονομική τους εξάρτηση από την οικογένειά τους. Αδυνατούν, έτσι, οι νέοι να επιτύχουν την οικονομική αυτονομία που θα τους επιτρέψει να εκπληρώσουν τους στόχους τους και να βιώσουν τη ζωή τους, όπως πραγματικά το επιθυμούν.

- Ο νέος αδυνατεί, λοιπόν, να λάβει μιαν αυτόνομη θέση στην κοινωνία· αδυνατεί να αξιοποιήσει τις γνώσεις και τις δυνατότητές του, και ως εκ τούτου αδυνατεί να προχωρήσει σε σημαντικά βήματα της ενήλικης ζωής, όπως είναι η δημιουργία της δικής του οικογένειας ή η εκπλήρωση άλλων προσωπικών του φιλοδοξιών, αφού δεν έχει τα απαραίτητα οικονομικά έσοδα.

- Η μακροχρόνια ανεργία έχει εξαιρετικά επώδυνες συνέπειες στην ψυχολογία του ατόμου, διότι ο άνεργος τείνει να εκλαμβάνει το πρόβλημα αυτό ως προσωπική του αποτυχία. Κλονίζεται, επομένως, η αυτοπεποίθησή του κι έρχεται αντιμέτωπος με έντονα συναισθήματα άγχους, ανασφάλειας και κατάθλιψης.

- Τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει ο άνεργος μπορούν να τον καταβάλουν ψυχικά, αλλά και να τον ωθήσουν σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές στην προσπάθειά του να διαχειριστεί το γεγονός ότι ζει σε μια κοινωνία που του αρνείται τη στοιχειώδη έστω αξιοπρέπεια μιας έντιμης εργασίας.

- Ο άνεργος, άλλωστε, πέρα από το γεγονός ότι αισθάνεται μειονεκτικά, αδυνατεί να εκπληρώσει τις οικονομικές του υποχρεώσεις, γεγονός που μπορεί να τον οδηγήσει είτε σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές είτε σε πράξεις βίας προκειμένου να διασφαλίσει τα αναγκαία χρήματα.

- Η ανεργία καθηλώνει το άτομο σε μια κατάσταση στασιμότητας, καθώς του είναι αδύνατη οποιαδήποτε πορεία εξέλιξης είτε σε προσωπικό επίπεδο (δημιουργία οικογένειας, επίτευξη συναισθηματικής ευδαιμονίας, πνευματική καλλιέργεια) είτε σε κοινωνικό επίπεδο (αδυναμία ουσιαστικής συμμετοχής στα κοινά, διάθεση κοινωνικής απόσυρσης).

- Ο άνεργος εξωθείται στην κοινωνική απομόνωση, αφού η απουσία εσόδων δεν του επιτρέπει τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που απαιτούν χρηματική δαπάνη. Ενώ, εξίσου αποτρεπτικά για τις κοινωνικές του συναναστροφές λειτουργεί και ο κλονισμός της συναισθηματικής του κατάστασης.

[Από το σύνολο των ανέργων επτά στους δέκα ανέργους είναι μακροχρόνιοι άνεργοι, ενώ μόλις το 26% των ανέργων έχει διάρκεια ανεργίας από ένα μέχρι ένδεκα μήνες.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Συνέπειες φαινομένου σε κοινωνικό επίπεδο:

- Τα αρνητικά συναισθήματα που εύλογα προκαλούνται στους ανέργους θέτουν σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή, υπό την έννοια πως πέρα από την πιθανότητα ακραίων συμπεριφορών ή εγκληματικής δράσης, οι άνεργοι αισθάνονται περιθωριοποιημένοι, και άρα μειώνεται το ενδιαφέρον τους για την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας. Ο ανταγωνισμός, η διάθεση υπονόμευσης του άλλου, η προσφυγή σε αθέμιτα μέσα (ρουσφέτια, παρανομίες), συνιστούν το κυρίαρχο κλίμα σε μια αγορά εργασίας που δεν επαρκεί για να καλύψει το σύνολο του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού.

- Η αυξημένη ανεργία καθιστά ανενεργό και αφήνει ανεκμετάλλευτο ένα σημαντικό τμήμα του εργατικού δυναμικού, το οποίο έχει ενδεχομένως υψηλά εργασιακά προσόντα, άρτια κατάρτιση και πολλές δυνατότητες. Το γεγονός αυτό ζημιώνει το κοινωνικό σύνολο, αφού μειώνεται η παραγωγική δύναμη του τόπου.

- Η οικονομική δυσπραγία των ανέργων οδηγεί σε πτώση της κατανάλωσης προϊόντων και ζήτησης υπηρεσιών, με αποτέλεσμα το γενικότερο κλονισμό της αγοράς. Σε περιπτώσεις, μάλιστα, που το ποσοστό των ανέργων είναι εξαιρετικά υψηλό, όπως συμβαίνει την παρούσα περίοδο στην Ελλάδα, η πτώση στην οικονομική απόδοση της αγοράς γίνεται ιδιαίτερα αισθητή και οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση της ανεργίας λόγω του κλεισίματος ιδιωτικών επιχειρήσεων και εμπορικών καταστημάτων.

- Η παρατεταμένη ανεργία εξωθεί ένα αξιοσημείωτο ποσοστό των νέων στην επιλογή της μετανάστευσης, με αποτέλεσμα η χώρα να ζημιώνεται απ’ την απώλεια εργατικού δυναμικού υψηλής μόρφωσης και κατάρτισης.

- Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας σημαίνουν μεγάλη πτώση στις εισφορές των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά κι επιπλέον επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού προκειμένου να υλοποιηθούν προγράμματα πρόσκαιρης επαγγελματικής αποκατάστασης μέρους των ανέργων.

- Η αυξημένη ανεργία ανοίγει το δρόμο για την ανερυθρίαστη οικονομική εκμετάλλευση των νέων, οι οποίοι καλούνται να εργαστούν σε προσωρινές θέσεις με εξαιρετικά χαμηλές απολαβές, χωρίς ασφάλιση και χωρίς να γίνονται εν γένει σεβαστά τα εργασιακά τους δικαιώματα.

- Η κοινωνία βιώνει μια περίοδο πνευματικής, καλλιτεχνικής και επιστημονικής στασιμότητας, καθώς οι νέοι που αποτελούν το πιο δυναμικό της κομμάτι απομένουν αποκομμένοι απ’ τον εργασιακό βίο, και κατ’ επέκταση εμποδίζονται απ’ το να προσφέρουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.

Ας μην λησμονούμε, άλλωστε, πως ένας νέος που βιώνει συνεχή εργασιακή ανασφάλεια, έρχεται αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο της ψυχικής εξουθένωσης. Η περιστασιακή επαγγελματική απασχόληση, η παραβίαση των εργασιακών δικαιωμάτων, η προοπτική μιας νέας περιόδου ανεργίας, συνθέτουν ένα πλαίσιο που εκμηδενίζει τις ψυχολογικές αντοχές του νέου ανθρώπου και τον αποτρέπει απ’ τη δημιουργική και ουσιαστική ενασχόληση με την επιστήμη του ή τη γενικότερη συμμετοχή σε πνευματικές και καλλιτεχνικές ασχολίες.

- Οι κοινωνικές ανισότητες που προκαλούνται απ’ την αυξημένη ανεργία επιφέρουν σημαντικό πλήγμα στη δημοκρατία, αφού η απελπισία των ανέργων γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από κομματικούς σχηματισμούς ακραίου προσανατολισμού.  

[Κορύφωση στην «εποχή της ανασφάλειας» της εργασίας στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα είναι η επισφαλής εργασία, στην οποία συγκαταλέγεται, μεταξύ των άλλων, και η προσωρινή απασχόληση, η οποία για τους νέους αποτελεί συγκοινωνούν δοχείο με την ανεργία. Ουσιαστικά αποτελεί μία «ρευστή εργασιακή συνθήκη», μία συνεχή κατάσταση «εντός και εκτός» της αγοράς εργασίας, ενώ διαπερνά, επηρεάζει και τελικά καθορίζει όλες τις διαστάσεις της κοινωνικής ζωής του εργαζομένου.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Αίτια του φαινομένου:

- Ο ελλιπής επαγγελματικός προσανατολισμός των εφήβων έχει ως αποτέλεσμα τη μαζική διεκδίκηση συγκεκριμένων πανεπιστημιακών σχολών, και κατόπιν συγκεκριμένων επαγγελμάτων, τη στιγμή που άλλες επαγγελματικές επιλογές ή επιλογές επαγγελματικής κατάρτισης απομένουν χωρίς ουσιαστική ζήτηση.

- Παρατηρείται η αδυναμία σύνδεσης της αγοράς εργασίας με το χώρο της εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα οι απόφοιτοι των Λυκείων, αλλά ακόμη και των Πανεπιστημίων της χώρας, να μην κατέχουν τα επιθυμητά προσόντα και την αναγκαία κατάρτιση για την απρόσκοπτη επαγγελματική τους αποκατάστασης. Ενώ σταθερή είναι η ανισορροπία ανάμεσα στις επιλεγόμενες σπουδές και τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας.

- Η εξέλιξη της τεχνολογίας είχε ως αποτέλεσμα την αυτοματοποιημένη εκτέλεση εργασιών που άλλοτε απασχολούσαν ανθρώπινο δυναμικό. Στη βιομηχανική παραγωγή η χρήση μηχανών έχει υποκαταστήσει πλήθος χειρωνακτών, όπως άλλωστε και η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών έχει καταστήσει περιττούς πολλούς υπαλλήλους της άλλοτε ακμάζουσας γραφειοκρατίας.

- Η βαθιά οικονομική κρίση εξώθησε, όχι μόνο τον ιδιωτικό τομέα, αλλά ακόμη και το δημόσιο, στη μείωση του ανθρώπινου δυναμικού είτε με απολύσεις είτε με πάγωμα των προσλήψεων.

- Η αδράνεια του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα κι ο περιορισμός των νέων επεκτατικών κινήσεων, λόγω της οικονομικής κρίσης, έχει επιφέρει μια οδυνηρή στασιμότητα στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην απορρόφηση εργαζομένων.

- Καίριο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας παραμένει η απουσία ανταγωνιστικής παραγωγής σε βιομηχανικά προϊόντα, αλλά και προϊόντα τεχνολογικής πρωτοπορίας.

- Πολλές παραγωγικές επιχειρήσεις, άλλωστε, επέλεξαν είτε να μεταφέρουν την έδρα τους σε χώρες όπου το κόστος εργασίας είναι πολύ χαμηλότερο είτε να μειώσουν το απασχολούμενο προσωπικό προκειμένου να αυξήσουν τα καθαρά τους κέρδη.

- Η εγκατάλειψη της υπαίθρου και της κοπιώδους γεωργικής εργασίας προκάλεσε αφενός την αύξηση του αστικού πληθυσμού κι αφετέρου την αποδυνάμωση ενός άλλοτε ανθηρού οικονομικού τομέα.

- Οι κρατικοί προγραμματισμοί για την αντιμετώπιση του φαινομένου είναι συνήθως ευκαιριακοί, χωρίς μακρόχρονη στόχευση και χωρίς ουσιαστικές παρεμβάσεις στην αναδιάρθρωση των δομών της ελληνικής οικονομίας.

- Οι συχνά άσχημες συνθήκες εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, όπου τα εργασιακά δικαιώματα σπανίως γίνονται σεβαστά, εξωθούν πολλούς ανθρώπους στην αναζήτηση της εργασιακής ασφάλειας που παρέχει η απασχόληση στο δημόσιο.

- Η απουσία επαγγελματισμού και εργασιακού ήθους, όπως κι η απουσία ουσιαστικής κατάρτισης και εξειδίκευσης είναι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν ένα άτομο στη μακρόχρονη ανεργία.

Τρόποι αντιμετώπισης:

Η πλήρης αντιμετώπιση της ανεργίας είναι σαφώς μια δυσεπίτευκτη επιδίωξη, υπάρχουν ωστόσο σχεδιασμοί και ενέργειες που μπορούν να μειώσουν την έκταση του φαινομένου.

- Ένα πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι η ορθότερη συσχέτιση του εκπαιδευτικού συστήματος με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Μέσω του έγκαιρου και αποτελεσματικού επαγγελματικού προσανατολισμού θα μπορούσε να αποφευχθεί ο συνωστισμός των νέων σε σχολές και επαγγελματικές επιλογές που έχουν ήδη πληθώρα αποφοίτων και εργαζομένων.

- Επιθυμητή είναι και η αναβάθμιση της τεχνικής εκπαίδευσης, ώστε οι νέοι να αποκτούν την κατάλληλη εκείνη κατάρτιση που θα τους επιτρέψει την ταχύτερη επαγγελματική αποκατάσταση, και μάλιστα σε επαγγελματικούς χώρους που συνιστούν πιο παραγωγικές επιλογές.

- Συνάμα, θα πρέπει να υπάρχει μέριμνα για τη συνεχή κατάρτιση των ανέργων, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν μια διαφορετική εργασιακή αποκατάσταση χάρη στις νέες τους δεξιότητες και γνώσεις.

- Ως μακροπρόθεσμη σκέψη θα πρέπει να τεθεί η ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας, ο εκσυγχρονισμός των δομών της ελληνικής παραγωγής και φυσικά η ενίσχυση των επενδύσεων σε νέους ή ήδη υπάρχοντες οικονομικούς κλάδους, προκειμένου να υπάρξει αύξηση των θέσεων εργασίας.

[Η ελληνική οικονομία μπορεί να μετατοπιστεί σε υψηλότερο ΑΕΠ και χαμηλότερη ανεργία χωρίς να υπάρχει έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών εφόσον: πρώτον, σε βραχυχρόνια διάρκεια μειωθούν οι τιμές των εγχώριων προϊόντων (αύξηση ανταγωνιστικότητας τιμής) προκειμένου να αντισταθμιστούν οι εισαγωγές που θα είναι αυξημένες στο επιθυμητό υψηλότερο επίπεδο του προϊόντος (επομένως και στο υψηλότερο επίπεδο εγχώριας ζήτησης και απασχόλησης) και δεύτερον, σε μεσοακροχρόνια διάρκεια βελτιωθεί με ένα επενδυτικό πρόγραμμα τεχνολογικής-παραγωγικής ανασυγκρότησης η διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα. Επομένως, το σημείο εκκίνησης μίας αναπτυξιακής/οικονομικής πολιτικής οφείλει να είναι η αύξηση και η αξιοποίηση της συνολικής ζήτησης, εγχώριας και εξωτερικής, η οποία θα θέσει σε λειτουργία το αχρησιμοποίητο παραγωγικό δυναμικό της χώρας που θα αυξήσει την παραγωγή και την απασχόληση. Σε αντίθετη περίπτωση, η ελληνική οικονομία θα διέλθει από μακρά περίοδο στασιμότητας.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Στοιχεία για τη νεανική απασχόληση από το Ινστιτούτο Εργασίας:

- Με βασικό επιχείρημα ότι για την καταπολέμηση της νεανικής ανεργίας, απαιτείται η διευκόλυνση της ένταξής τους στην αγορά εργασίας, πολλές χώρες - έχοντας υιοθετήσει τη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση - έχουν θεσπίσει χαμηλότερους κατώτατους μισθούς για τους νέους, με αποτέλεσμα αυτή η κατηγορία των εργαζομένων να αποτελεί τον κύριο πυρήνα ενός συνεχώς αυξανόμενου εργατικού δυναμικού, το οποίο είναι εξαιρετικά ευέλικτο και χαμηλά αμειβόμενο.

- Νομιμοποιούν και γενικεύουν μορφές ευέλικτης, ανειδίκευτης και ανασφάλιστης εργασίας, οι οποίες υλοποιούνται μέσω δήθεν πρακτικής εκπαίδευσης (π.χ. voucher) ή μαθητείας και στην ουσία υποκρύπτουν την παροχή φθηνής και χωρίς δικαιώματα εργασίας.

- Δημιουργούν και νομιμοποιούν διακρίσεις σε βάρος της εργασίας των νέων δημιουργώντας μια ειδική κατηγορία μισθωτών, των νέων με μισθούς μειωμένους τουλάχιστον κατά 30%.

- Προκαλούν μέσω της «διαρροής εγκεφάλων», της μετανάστευσης των νέων επιστημόνων και της καθιέρωσης της περιστασιακής – υποαμειβόμενης - προσωρινού χαρακτήρα και επισφαλούς απασχόλησης, μια πραγματική αφαίμαξη του εργατικού δυναμικού από τα πιο παραγωγικά του τμήματα.

- Απαξιώνουν γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες που αποκτήθηκαν από τους νέους με τα χρήματα του ελληνικού λαού μέσα στα σχολεία και τα πανεπιστήμια.

- Εκπαιδεύουν μια ολόκληρη νέα γενιά σε εργασία χωρίς δικαιώματα και τελικά να καθίστανται «ωφελούμενοι» προγραμμάτων και όχι εργαζόμενοι με δικαιώματα αξιοπρεπούς μισθού και ανθρώπινων συνθηκών εργασίας.

- Το ποσοστό ανεργίας στους νέους ηλικίας 15-24 ετών προσεγγίζει το 56,7% και είναι το μεγαλύτερο της Ε.Ε.

- Πρόσφατα (2012) θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά ο διαφοροποιημένος μειωμένος μισθός για τους νέους κάτω των 25 ετών. Με το νόμο 4046/12 ψηφίστηκε η μείωση του βασικού μισθού κατά 22% (ο κατώτατος μισθός διαμορφώνεται πλέον στα 586,08€) και για τους εργαζόμενους κάτω των 25 ετών μείωση κατά 32%, δηλαδή 510,95€. Εφόσον αφαιρεθούν από το ποσό αυτό οι ασφαλιστικές και φορολογικές κρατήσεις του εργαζόμενου, ο καθαρός μηνιαίος μισθός είναι 476,35€ και για τον εργαζόμενο κάτω των 25 ετών είναι 426,64€, για 8ωρη απασχόληση.

- Οι εξελίξεις αυτές σε συνδυασμό και με την σημαντική αύξηση της ανεργίας καθώς και της μακροχρόνιας ανεργίας και της ανασφάλειας, έχουν σοβαρές αρνητικές συνέπειες ως προς την ανεξαρτησία των νέων, τη μετάβαση τους στην ενήλικη ζωή, την ψυχική και πνευματική τους υγεία, ενώ ελλοχεύουν κίνδυνοι κοινωνικού αποκλεισμού και κοινωνικής αποξένωσης τους.

- Η Ελλάδα δεν έχει μετακινηθεί στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας, ώστε να παράγει πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες (έντασης γνώσης/τεχνολογίας). Έτσι ουσιαστικά υπάρχει περιορισμένη ζήτηση για πτυχιούχους και όχι υπερπροσφορά πτυχιούχων.

- Η όλη κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι δεν υφίσταται κανένα δίχτυ ελάχιστης κοινωνικής προστασίας (η μοναδική χώρα της Ευρωζώνης), το οποίο να διασφαλίζει ένα ανεκτό όριο διαβίωσης, που θα προσδιορίζεται από τις βασικές ανάγκες.

- Σε γενικές γραμμές, στην Ελλάδα, οι νέοι δεν τυγχάνουν ειδικών και στοχευμένων πολιτικών καταπολέμησης της ανεργίας. Τα προβλεπόμενα επιδόματα ανεργίας έχουν οριζόντιο χαρακτήρα ανεξαρτήτου ηλικίας, ενώ και το τακτικό επίδομα ανεργίας μειώθηκε από 430,75 ευρώ (9/2008) σε 360 ευρώ (3/2012).

[Στη χώρα μας, η εμμονή στην άσκηση πολιτικών συνεχούς σκληρής νεοφιλελεύθερης λιτότητας, στην επιβολή αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας και στην εφαρμογή των λεγόμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στο όνομα της ανταγωνιστικότητας που επιβλήθηκαν από την Τρόικα, εμφανέστατα και αποδεδειγμένα όπως δείχνουν μια σειρά από μελέτες, δεν έχουν επιφέρει αποτελέσματα στην προώθηση της ανάπτυξης, της δημιουργίας απασχόλησης και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων.

Αντίθετα οι πολιτικές που μειώνουν τους μισθούς / εισοδήματα των εργαζομένων, καθιερώνουν την ανεξέλεγκτη εργοδοτική ευελιξία στην αγορά εργασίας και διαβρώνουν το κανονικό πρότυπο της σταθερής, πλήρους και με αξιοπρεπείς όρους απασχόλησης ενισχύουν, οξύνουν και αναπαράγουν τις κοινωνικές ανισότητες.] Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η ανεργία οδηγεί σε απώλεια του εαυτού [Τράπεζα Θεμάτων]

Η ανεργία οδηγεί σε απώλεια του εαυτού

Πώς αντιδρούν τα περισσότερα άτομα αν, από τη μια μέρα στην άλλη, βρεθούν χωρίς εργασία; Όταν μάλιστα, για λόγους εντελώς άσχετους με τις εργασιακές τους ικανότητες, η απόλυσή τους συνεπάγεται την είσοδό τους σε ένα μακροχρόνιο και αδιέξοδο καθεστώς ανεργίας;

Η καλπάζουσα ανεργία στον τόπο μας, αλλά και στις περισσότερες «αναπτυγμένες» κοινωνίες, είναι το προϊόν της ολότελα ανορθολογικής επιλογής κατά τη δεκαετία του ’70 να εναποθέσουμε το μέλλον των κοινωνιών μας στην άναρχη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των αγορών. Η πρόσφατη διεθνής οικονομικήκρίση σε συνδυασμό με τις εγχώριες αδυναμίες διπλασίασαν την ανεργία στην Ελλάδα. Μάλιστα, με δεδομένη την παρατεταμένη οικονομική ύφεση την επόμενη δεκαετία η επέκταση της μόνιμης ανεργίας σε ολοένα και ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού πρέπει να θεωρείται βέβαιη. Και η προοπτική μιας παρατεταμένης κατάστασης ανεργίας δεν απειλεί μόνο τους νέους κάτω των 25 ετών αλλά και τους άνω των 40 έως 60 ετών μεσήλικες, οι οποίοι, ενώ έχουν εργαστεί επί σειρά ετών, εν μια νυκτί βρίσκονται απολυμένοι, χωρίς καμιά δυνατότητα επανένταξης στον κόσμο της εργασίας.

Προφανώς, η πρώτη συνέπεια της απώλειας της εργασίας είναι η στέρηση μιας σταθερής πηγής εισοδημάτων απαραίτητων για την επιβίωση. Όμως, η παρατεταμένη κατάσταση ανεργίας έχει και άλλες δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνική και ατομική ζωή των ανέργων. Επιπτώσεις που σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ πιο επώδυνες και καταστροφικές από την έλλειψη χρημάτων. Το γεγονός αυτό, μολονότι υποβαθμίζεται ή και παραβλέπεται συστηματικά από τις αρμόδιες αρχές, εντούτοις επιβεβαιώνεται από πλήθος ερευνών από ειδικούς.

Ήδη, οι πρώτες σοβαρές μελέτες των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας πραγματοποιήθηκαν το 1938 από τους Philip Eisenberg και Paul F. Lazarsfeld, οι οποίοι αναλύοντας τις αντιδράσεις των ανέργων αναγνώρισαν τρία τυπικά στάδια ή φάσεις. Το πρώτο στάδιο χαρακτηρίζεται από την απόρριψη και τη συστηματική άρνηση της νέας κατάστασης. Το άτομο δηλαδή αρνείται να αποδεχτεί ότι έχασε την εργασία του και ελπίζει ότι με κάποιο τρόπο θα επαναπροσληφθεί ή θα βρει άλλη καλύτερη εργασία. Ακολουθεί στη συνέχεια το στάδιο της απαισιοδοξίας και της ανησυχίας, καθώς ύστερα από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες εύρεσης εργασίας αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δεινή κατάστασή του. Τότε, συνήθως έπειτα από εννιά

μήνες ανεργίας, εισέρχεται στο στάδιο της απελπισίας και της κατάθλιψης. Δε βλέπει πια καμία διέξοδο ή προοπτική λύσης στο πρόβλημά του.

Άλλωστε, μετέπειτα έρευνες κοινωνικών ψυχολόγων έδειξαν ότι κάθε άνθρωπος τείνει να δημιουργεί μια εικόνα του εαυτού του ανάλογα με τους κοινωνικούς ρόλους που έχει αποδεχτεί και στη βάση αυτών των ρόλων διαμορφώνει τη σιγουριά που απαιτείται για τη «σωστή» κοινωνική ένταξή του. Επομένως, η απώλεια εργασίας επηρεάζει αρνητικά και τις δύο αυτές συμπληρωματικές διαστάσεις της ζωής μας, τόσο τον «πραγματικό» κοινωνικό μας ρόλο όσο και την «υποκειμενική» αυτοεκτίμησή μας. Και ίσως γι’ αυτό οι περισσότεροι ειδικοί επιμένουν ότι το πιο ουσιαστικό σύμπτωμα της απώλειας εργασίας δεν είναι τόσο η έλλειψη χρημάτων, όσο η απώλεια της αυτοεκτίμησης και του αυτοσεβασμού. Η εσωτερίκευση αυτής της κατάστασης οδηγεί κατά κανόνα σε ενοχικά και αυτοευνουχιστικά αισθήματα, τα οποία όχι μόνο καταστρέφουν κάθε προσπάθεια εξόδου από την «προσωπική» κρίση, αλλά και εμποδίζουν την αναζήτηση εργασίας, ιδίως σε χαλεπούς οικονομικά καιρούς. Η αδράνεια και η ακινησία αποτελούν τα τυπικά γνωρίσματα μιας εσφαλμένης και ενοχικής «εσωτερίκευσης» του προβλήματος της ανεργίας ως προσωπικού προβλήματος των ανέργων που σχετίζεται, υποτίθεται, με κάποιες υποκειμενικές ελλείψεις ή αδυναμίες και όχι, όπως συμβαίνει στην πραγματικότητα, με τα αντικειμενικά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που επιβάλλουν τη βαρβαρότητα της ανεργίας.

αυτοευνουχιστικός: αυτός που ευνουχίζει τον ίδιο του τον εαυτό – ευνουχίζω (κυρίως για άτομο αντρικού φύλου): αφαιρώ ή καταστρέφω τους γεννητικούς αδένες, με αποτέλεσμα τη στειρότητα και την απώλεια των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου//(μεταφορικά): αφαιρώ από κάποιον το δυναμισμό που φυσιολογικά πρέπει να τον χαρακτηρίζει.

Σπ. Μανουσέλης, εφημ. Ελευθεροτυπία, 30.4.2010 (διασκευή).

ΠΗΓΗ: http://latistor.blogspot.com/2015/01/blog-post_9.html#ixzz3StCbUjUN

ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΘΕΜΑΤΟΣ:

ΕΡΓΑΣΙΑ-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-ΑΝΕΡΓΙΑ

Έννοιες:

ΕΡΓΑΣΙΑ: είναι η συστηματική προσπάθεια του ανθρώπου για την άνοδο του βιοτικού του επιπέδου. Πρόκειται, δηλαδή για μια σκόπιμη σωματική και πνευματική απασχόληση με σκοπό την παραγωγή υλικών, πνευματικών και ηθικών αγαθών, με τα οποία ο άνθρωπος ικανοποιεί τις ανάγκες του.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: η λέξη προέρχεται από το ρήμα εργάζομαι, που σημαίνει ασκώ κάποιο επάγγελμα.

ΣΥΝΩΝΥΜΑ: έργο,  ενέργεια, δουλειά, ασχολία, απασχόληση.

ΑΝΤΩΝΥΜΑ: αεργία, ανεργία, φυγοπονία.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: είναι η κύρια και μόνιμη εργασία που κάνει κάποιος, από την οποία εξασφαλίζει τα απαραίτητα αγαθά.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: η λέξη προέρχεται από το ρήμα επαγγέλλομαι (επί +αγγέλλομαι), που σημαίνει καταγίνομαι, ασχολούμαι με κάτι.

ΣΥΝΩΝΥΜΑ: επιτήδευμα, ασχολία, εργασία, δουλειά.

ΑΝΕΡΓΙΑ: είναι η αδυναμία εξεύρεσης κάποιας εργασίας και ένταξης του ατόμου στις παραγωγικές δραστηριότητες της κοινωνίας. Από την άλλη πλευρά,  η αεργία σε αντίθεση με την ανεργία  είναι η εθελούσια αποχή από την εργασία.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: η λέξη προέρχεται από το επίθετο άνεργος.

ΣΥΝΩΝΥΜΑ: αναδουλειά, φυγοπονία, απραξία.

ΕΡΓΑΣΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ: 

1. στην αρχαιότητα η εργασία θεωρούταν πηγή ευημερίας και υψηλής κοινωνικής εκτίμησης. Ο Ησίοδος αναφέρει «η εργασία δεν είναι ντροπή, αντίθετα η οκνηρία είναι ντροπή».

2. διάφορες θεότητες επίσης ήταν προστάτιδες της εργασίας (Ήφαιστος, Δήμητρα, Αθηνά).

3. Η οικουμενική διακήρυξη του ΟΗΕ  για τα δικαιώματα του ανθρώπου στο άρθρο 23 αναφέρει «κάθε άτομο έχει δικαίωμα εργασίας, ελεύθερης εκλογής της εργασίας του, δίκαιων και ικανοποιητικών όρων εργασίας και προστασίας κατά της ανεργίας».

  Η ΑΞΙΑ-ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

• Εξασφαλίζει την οικονομική ανεξαρτησία του ανθρώπου- επιτρέπει την ικανοποίηση των βιοτικών αναγκών του ατόμου και τον καθιστά ανεξάρτητο, απαλλαγμένο από κάθε άγχος επιβίωσης.

• Συντελεί στην αξιοποίηση των δημιουργικών ικανοτήτων του ανθρώπου- εξασφαλίζει την ικανοποίηση του, τη συναισθηματική πληρότητα και τη χαρά της δημιουργίας.

• Αναπτύσσει πνευματικές δεξιότητες του ατόμου- η καθημερινή ανάγκη επίλυσης προβλημάτων που σχετίζονται με την εργασία διευρύνει την αντίληψη, καλλιεργεί τον προβληματισμό, την κριτική σκέψη και προάγει τη φαντασία και τη δημιουργικότητα.

• Συμβάλλει στην κοινωνική καταξίωση και αναγνώριση- δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να προσφέρει έργο στο κοινωνικό σύνολο, κερδίζοντας κοινωνική αποδοχή, καταξίωση και εκτίμηση των συνανθρώπων.

• Βελτιώνει και προωθεί τις επιστημονικές γνώσεις, τις επιστήμες, τις τέχνες, τα γράμματα.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

• Η λανθασμένη επιλογή του επαγγέλματος- λόγω της απουσίας οργανωμένου επαγγελματικού προσανατολισμού, καθιστά τον άνθρωπο δυστυχισμένο ον.

• Η έξαρση της ανεργίας- οδηγεί το άτομο σε υποαπασχόληση και ετεροαπασχόληση, με αποτέλεσμα να στερείται τη χαρά της δημιουργίας.

• Η μηχανοποίηση της εργασίας και ο αυξημένος καταμερισμός καθιστούν την εργασία καταναγκαστική- η τυποποίηση δηλαδή της εργασίας αδρανοποιούν το πνεύμα και προκαλούν πλήξη και ανία.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ

ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ

                          I.      ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ. Είναι αυτά στα οποία υπάρχει εξάρτηση ανάμεσα στο εργαζόμενο άτομο και στον εργοδότη.

                        II.      ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ. Είναι τα επαγγέλματα που δεν ανήκουν σε εξαρτημένη σχέση, αλλά ασκούνται από επιστήμονες (γιατρούς, δικηγόρους, συμβολαιογράφους, μηχανικούς) ή επαγγελματίες που δεν ανήκουν στον υπαλληλικό κλάδο.

                      III.      ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΙΚΑ. Τα επαγγέλματα αυτά στηρίζονται στη μυϊκή λειτουργία.

                      IV.      ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ. Τα επαγγέλματα αυτά στηρίζονται στη λειτουργία και όξυνση του νου.  

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ

• Προσωπικές επιθυμίες και επιδιώξεις- έμφυτες κλίσεις και ικανότητες του ατόμου.
• Συνθήκες εργασίας- το ωράριο, το κλίμα, η κοινωνική ασφάλιση, η υγιεινή, ο ελεύθερος χρόνος.
• Οικονομικές απολαβές- που επιτρέπουν στο άτομο την οικονομική ανεξαρτησία.
• Κοινωνικό κύρος που παρέχει στο κάθε άτομο.
• Ο επαγγελματικός προσανατολισμός στο πλαίσιο του σχολείου.
• Οικογενειακή επαγγελματική παράδοση.
• Ανάγκες της αγοράς εργασίας και παραγωγής.
• Επίδραση που ασκεί το κοινωνικό περιβάλλον.
• Κοινωνικά στερεότυπα- αναφορικά με την χειρωνακτική και πνευματική εργασία.
• Επαγγελματικά πρότυπα μέσω των Μ.Μ.Ε- τα πρότυπα αυτά συνδέονται τις περισσότερες φορές με τους χώρους του θεάματος και της διαφήμισης.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΚΑΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ

• Οικογένεια-  Κάποιοι γονείς προσπαθούν να επιβάλλουν στα παιδιά τους τις προσωπικές τους επιλογές.
• Έλλειψη αυτογνωσίας-Κάποιοι νέοι αγνοούν τις ικανότητες τους και υπερεκτιμούν τα προσόντα τους, με συνέπεια την επιλογή επαγγέλματος χωρίς τα κατάλληλα εφόδια.
• Έλλειψη κατάλληλου επαγγελματικού προσανατολισμού.
• Άγνοια και προκαταλήψεις γύρω από κάθε επάγγελμα.
• Διάκριση των επαγγελμάτων σε «κατώτερα» και «ανώτερα».

ΑΝΕΡΓΙΑ

ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

                       i.            Αστικοποίηση- συγκέντρωση τεράστιων πληθυσμιακών μαζών στα μεγάλα αστικά κέντρα, με αποτέλεσμα την αδυναμία απορρόφησης του εργατικού δυναμικού.

                     ii.            Μηχανοποίηση-αυτοματοποίηση της παραγωγής, με αποτέλεσμα τον περιορισμό των θέσεων εργασίας. Οι μηχανές υποκαθιστούν τον άνθρωπο, αποδίδουν περισσότερο και αποτελεσματικότερα και οδηγούν στην κατάργηση ορισμένων παραδοσιακών χειρωνακτικών απασχολήσεων.

                    iii.            Άνοιγμα οικονομικών συνόρων- το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης το οποίο επιταχύνει τη μεταφορά των επιχειρήσεων σε χώρες τις οποίες το εργατικό δυναμικό αμείβεται με χαμηλότερες αποδοχές.

                   iv.            Η επιδίωξη μεγιστοποίησης του κέρδους οδηγεί τις επιχειρήσεις στη μείωση των θέσεων εργασίας.

                     v.            Η ανεπάρκεια επαγγελματικού προσανατολισμού- κυρίως στο σχολείο έχει ως αποτέλεσμα τον κορεσμό ορισμένων επαγγελμάτων, ενώ σε άλλα επαγγέλματα δεν υπάρχουν εξειδικευμένα στελέχη.

                   vi.            Οι οικονομικές κρίσεις- σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, έχουν ως συνέπεια τη μείωση των επενδύσεων.

                  vii.            Τα κοινωνικά στερεότυπα- σε βάρος των τεχνικών επαγγελμάτων, προσανατολίζουν τους νέους σε επαγγέλματα κορεσμένα, με αποτέλεσμα τη διόγκωση της ανεργίας.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

Σε ατομικό επίπεδο, ο άνεργος:

·         Εξαθλιώνεται οικονομικά- καθώς αδυνατεί να ικανοποιήσει βασικές βιοτικές ανάγκες, με αποτέλεσμα την απώλεια της αξιοπρέπειας και του αυτοσεβασμού καλλιεργείται το αίσθημα της απαισιοδοξίας).

·         Κυριεύεται από ανασφάλεια και αγωνία για το μέλλον- ενώ βιώνει επίσης αισθήματα μειονεξίας και κατωτερότητας, αφού αδυνατεί να διοχετεύσει την ενεργητικότητα του σε δημιουργικές δραστηριότητες.

·          Οδηγείται σε κοινωνικό αποκλεισμό και περιθωριοποιείται – με συνέπεια ορισμένες φορές να ωθείται σε προβατική συμπεριφορά.

Σε κοινωνικό επίπεδο:

• Μένει αναξιοποίητο ένα πολυπληθές ανθρώπινο δυναμικό- το οποίο βέβαια θα μπορούσε να προσφέρει παραγωγικά στην πρόοδο και την ανάπτυξη μιας χώρας.
• Συρρικνώνεται η αγοραστική δύναμη των πολιτών- επίσης υπονομεύεται το μέλλον της οικονομίας , με αποτέλεσμα να κυριεύει ο κίνδυνος οικονομικής κρίσης.
• Εντείνονται οι ανισότητες- οξύνεται ο ανταγωνισμός  μεταξύ των κοινωνικών ομάδων για την εξεύρεση εργασίας και αποδυναμώνεται η κοινωνική συνοχή.
• Αυξάνεται το φαινόμενο της εγκληματικότητας- καθώς η κατάσταση αθλιότητας στην οποία περιέρχονται οι άνεργοι οδηγεί σε παραβατική συμπεριφορά και αντικοινωνικές ενέργειες.
•  Ενισχύονται οι εθνικιστικές και εξτρεμιστικές αντιλήψεις- καθώς η ανεργία προκαλεί κοινωνική δυσαρέσκεια και συμβάλλει στην άνοδο των ακραίων πολιτικών κομμάτων ανά τον κόσμο.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

              I.      Οργανωμένος επαγγελματικός προσανατολισμός- που θα στηρίζεται στις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας μιας χώρας, θα παρέχει τεκμηριωμένες πληροφορίες για τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας και θα προσανατολίζει τους νέους σε ειδικότητες τις οποίες έχει ανάγκη η αγορά.

            II.      Αναβάθμιση της τεχνικής εκπαίδευσης- προκειμένου οι νέοι να κατευθύνονται προς τα τεχνικά επαγγέλματα που είναι παραγωγικά για την οικονομία και προσφέρουν επαγγελματική αποκατάσταση.

          III.      Σύνδεση εκπαίδευσης και οικονομίας σύμφωνα με τις τεχνολογικές εξελίξεις.

          IV.      Ανάπτυξη και αξιοποίηση προγραμμάτων επιμόρφωσης και κατάρτισης των ανέργων

            V.      Ενίσχυση και εκσυγχρονισμός της οικονομίας της χώρας-ώστε να ανταπεξέλθει στον οξύ παγκόσμιο ανταγωνισμό.

          VI.      Υιοθέτηση και προώθηση νέων μορφών εργασίας- π.χ τηλεργασία, που δίνουν τη δυνατότητα επαγγελματικής δραστηριότητας σε κοινωνικές ομάδες (γυναίκες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις, άτομα με ειδικές ανάγκες) οι οποίες δε μπορούν να εργαστούν στο πλαίσιο των παραδοσιακών συνθηκών εργασίας.

        VII.      Μείωση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης με σκοπό την απελευθέρωση εργασίας.

      VIII.      Κοινωνική ευαισθητοποίηση- μέσω εκδηλώσεων και πρωτοβουλιών και οικονομική στήριξη ανέργων. 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΙΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΠΗΓΗ: http://www.e-selides.gr/download/6247,%CE%92_%CE%95%CE%BD%CE%B9%CE%B1%CE%AF%CE%BF_%CE%9B%CF%8D%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CE%BF__%CE%88%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7__%CE%A3%CE%A7%CE%95%CE%94%CE%99%CE%91%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%9C%CE%9C%CE%91_%CE%95%CE%A1%CE%93%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%91%CE%95%CE%A0%CE%91%CE%93%CE%93%CE%95%CE%9B%CE%9C%CE%91%CE%91%CE%9D%CE%95%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%91

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ

Σημασία του επαγγελματικού προσανατολισμού.

•   Με την οργανωμένη εικόνα των πραγμάτων και των εξελίξεων που προσφέρει ένας ορθός επαγγελματικός προσανατολισμός, ο νέος ξεφεύγει από την αδράνεια και τον εφησυχασμό, κατανοεί την πραγ­ματική λειτουργία των επαγγελμάτων, θέτει στόχους και αγωνίζεται για την πραγμάτωση τους, αποφασίζει ώριμα για το μέλλον του.
•  Το άτομο συνειδητοποιεί το μεγάλο ανταγωνι­σμό που εμφανίζεται στην οικονομία και αντιλαμβάνεται πως όποιον κλάδο και αν επιλέξει, χρειάζεται να επιδιώξει την ειδίκευση αλλά και τη διαρκή επιμόρφωση στο αντικείμενο του.
•   Ο μελλοντικός εργαζόμενος κα­λύπτει τις ανάγκες του αλλά συνεισφέρει και στην όλη οικονομική ανάπτυξη και άνοδο του βιοτικού επιπέδου της κοινω­νίας.
•   Ενημερώνει για τις συνθήκες ενός επαγγέλματος μέσω επισκέψεων που προγραμμα­τίζονται σε συγκεκριμένους χώρους, επίσης για τις ειδικές απαιτήσεις, τα ωράρια, τις αμοιβές, το περιβάλλον εργασίας.
•   Ενημερώνει για τα επαγγέλματα που γνωρίζουν κορεσμό ή πρόκειται να γνωρίσουν στο άμεσο μέλλον, σχετικά με τις απαιτήσεις που παρουσιάζονται στην αγορά εργασίας λόγω Ευρωπαϊκής Ένωσης κ.λπ., οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ένας οργανωμένος ΣΕΠ αποτελεί παράγοντα οικονομικής εξέλιξης της χώρας.
•   Ο νέος προβληματίζεται, αναλύει και αντιλαμβάνεται καλύτερα τα διάφορα επαγγέλματα, ερευνά, πληροφορείται, επιδιώκει ν’ απο­κτήσει ολοκληρωμένη ενημέρωση γύρω από αυτά. Μ’ αυτό τον τρόπο διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες και βρίσκεται σε συνεχή επαγρύπνηση.
•  Διαμορφώνει συγκροτημένη προσωπικότητα, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα χα­ρακτηρίζονται από πνευματική ρηχότητα ή μονομέρεια λόγω της υπερειδίκευσης,. Τέ­τοιοι άνθρωποι, δίχως πνευματικά ερείσματα, γίνονται εύκολα θύματα προπα­γάνδας και παραπληροφόρησης, χειραγωγούνται, μετατρέπονται σε μάζα, σε άβουλα όντα που αποπροσανατολίζονται.
•   Δίνει στο νέο ερεθίσματα για εσωτερική αναζήτηση, ενδοσκόπηση και άσκηση αυτοκριτικής. Ως αποτέλεσμα, γνωρίζει τον εαυτό του, τις ανά­γκες και τις ιδιαιτερότητες του, απαλλάσσεται από προκαταλήψεις για ορισμένα επαγγέλματα, αποκτά ηθική ωριμότητα και ελευθερία.
•   Το άτομο μυείται στη συλλογικότητα και τις ομαδικές εργασίες, μαθαίνει δηλαδή να εργάζεται με αλληλεγ­γύη, αρετή που θα του χρειαστεί αργότερα και κατά την άσκηση του επαγ­γέλματος του, ενώ εθίζεται και στο πνεύμα του διαλόγου, που αναπτύσσει τόσο με τους άλλους νέους, όσο και με τους ειδικούς.
•   Γίνεται άν­θρωπος κοινωνικός, καλλιεργεί τις ψυχικές αρετές, (θάρρος, αυτοπεποίθηση), αποκτά σιγουριά, δεν αγωνιά, δεν αισθάνεται ανα­σφάλεια, προκειμένου ν’ αντεπεξέλθει στις νέες απαιτήσεις των σύγχρονων κοινωνιών.
•   Η όλη αυτή ενδυνάμωση του ψυχικού του κόσμου, ισχυροποιεί το χαρακτήρα του και τον κάνει άνθρωπο υπεύθυνο.
•   Ο επαγγελματικός προσανατολισμός διδάσκει ότι η εργασία είναι κοινωνική αξία, είναι μεταλαμπαδεύει υγιή πρότυπα, υψηλές αρχές και ηθικές αρετές στους μελλοντικούς επαγγελματίες. Δημιουργεί ευσυνείδητους εργαζομένους, ειλικρινείς, έντιμους και συνεπείς.
•   Οι νέοι που δέχο­νται έναν υπεύθυνο επαγγελματικό προσανατολισμό, προτάσσουν το κοινό καλό σε σχέση με το στενά εν­νοούμενο προσωπικό συμφέρον, δεν είναι ατομικιστές και γενικά με τη συμπε­ριφορά τους στηλιτεύουν το στείρο ανταγωνισμό και τις συγκρούσεις, με λίγα λόγια, το ωφελιμιστικό πνεύμα που σήμερα είναι κυρίαρχο. Έτσι καλλιεργούνται οι κοινωνικές αρετές (συνεργασία, άμιλλα. )
•   Τέτοιοι πολίτες αγωνίζονται για την εδραίωση των κοινωνικών ελευθεριών, σέβονται τους νό­μους και κατά την άσκηση του επαγγέλματος τους και γενικότερα, συντελώ­ντας στην εδραίωση της κοινωνικής ευρυθμίας.
•   Κατανοούν ότι η αξιοκρατία στο επάγγελμα είναι απαραίτητη για την οικονομική ανάπτυξη συνειδητοποιούν ότι με παρασιτικά επαγγέλματα και φαινόμενα παροικονομίας η οικονομία δεν ανα­βαθμίζεται, ούτε ο πολίτης προκόβει.
•   Δημιουργούνται επι­στήμονες που έχουν συναίσθηση του λειτουργήματος τους, χρησι­μοποιούν με μέτρο και ανθρωπιστική συνείδηση τα επιτεύγματα τους, κάνουν επιστήμη για τον άνθρωπο, την ειρήνη, τον πολιτισμό.
•  Δημιουργούνται και συνεπείς καλλιτέχνες που υπηρετούν το ωραίο και στοχεύουν στον εξευγενισμό του ανθρώπου, χωρίς να στρατεύουν την τέχνη τους στην υπηρεσία κομματικών ή οικονομικών σκοπιμοτήτων.
•   Αλλά και δημόσιοι υπάλληλοι διαμορφώνο­νται υπεύθυνα, σέβονται το κράτος και τον πολίτη, δεν ενισχύουν με τη στάση τους τη γραφειοκρατία, ούτε προβαίνουν σε διασπάθιση του δημόσιου χρήματος.

Τρόποι για τον επαγγελματικό προσανατολισμό.

1.  Οικογένεια

• Οφείλει να δείξει απόλυτο σεβασμό στην προσωπικότητα του, παρέχοντας του σε λογικά πλαίσια την ελευθερία, ώστε χωρίς πιέσεις να προβεί σε επιλογή σύμφωνη με τις ανάγκες και τις προσωπικές του επιδιώξεις.
• Να ανα­πτύσσεται ο διάλογος και η γόνιμη επικοινωνία, μακριά από συγκρούσεις και ανταγωνισμούς, τότε σίγουρα οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να διοχετεύσουν στο νέο υψηλά ιδανικά σχετικά με την εργασία και να συμβάλουν στη διαμόρφωση μιας ισχυρής προ­σωπικότητας.
• Μακριά από προκαταλήψεις για δήθεν επαγγέλματα κοινωνικού κύρους Με τη νουθεσία και την καθοδή­γηση της οικογένειας ο νέος θα αντιληφθεί καλύτερα τις κλίσεις και τα ενδια­φέροντα του.

2.  Σχολείο

• Να ξεπεράσει την κρίση που διέρχεται, σταματώντας τη στείρα αποστήθιση γνώσεων, την τυποποίηση της διδασκαλίας και τον άγονο εγκυκλοπαιδισμό.
• Αναβάθμιση του μαθήματος του ΣΕΠ με ειδικούς καθηγητές, αλλά και σύμβουλους, ψυχολόγους κ.λπ., που θα βοηθούν το νέο να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του και ν’ ανακαλύψει τις πραγματικές του επιθυμίες.
• Επισκέψεις σε χώρους επαγγελματικούς, οι διαλέξεις από διακεκριμένους επαγγελματίες σε διάφορους τομείς ή οι ομα­δικές εργασίες για την παρουσίαση διαφόρων επαγγελμάτων.
• Το σχο­λείο πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να συμπορευτεί με τις απαιτήσεις των και­ρών μας, σε καμιά όμως περίπτωση κάτι τέτοιο δεν πρέπει να σημαίνει πως το σχολείο θα υιοθετήσει μόνο ένα τεχνοκρατικό χαρακτήρα.
• Να προάγονται οι ανθρωπιστικές επιστήμες και ταυτόχρονα ο νέος να προετοιμάζεται για την είσοδο του σε μια τεχνολογικά αναπτυγμένη κοινωνία. Γι’ αυτό, το σχολείο οφείλει να εμπνέει, να οδηγεί στη μάθηση κι όχι στην άγονη εκμάθηση, να μεταδίδει στους νέους υψηλές αρχές και αξίες.

3.  ΜΜΕ

• Υγιή πρότυπα ζωής -πνευματικά και όχι μόνο υλιστικά-καταναλωτικά, ανθρώπους που βλέπουν την εργασία ως μέσο προσωπικής ολοκλήρωσης και προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο-, καθώς και εκπομπές με συζητήσεις ειδι­κών, που θα ενημερώνουν τον κόσμο για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των διαφόρων επαγγελμάτων.

4. Κράτος

• Δημιουργία κρατικών ινστιτούτων, προγράμμα­τα, διαλέξεις ενημέρωσης , παρουσίαση επαγγελμάτων.
• Αναδιοργάνωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος, ώστε ο νέος να μην αναγκάζεται να προβεί σε τόσο σημαντικές για το μέλλον του αποφάσεις στο δέκατο έκτο σχεδόν έτος της ζωής του, όταν ακόμη είναι αδια­μόρφωτος και δε διαθέτει και την απαραίτητη κατάρτιση.

5.  Πνευματική ηγεσία

• Οι πνευματικοί ηγέτες, έχουν χρέος να βρίσκονται κοντά στις ανη­συχίες των νέων, κοντά στα ζωτικά τους προβλήματα, να προβαίνουν σε διάλογο μ’ αυτούς, πραγματώνοντας συνάμα το διαφωτιστικό κοινωνικό τους ρόλο.

6.  Άτομο

• Να δείξει κατάλληλη διάθεση και δεκτικότη­τα, αλλιώς κάθε προσπάθεια των φορέων αγωγής πέφτει στο κενό.
• Χρειάζεται να επιδείξει ωριμότητα, κριτική σκέψη και ουσιαστικό προβληματισμό, τη στιγ­μή που η επιλογή επαγγέλματος είναι επιλογή ζωής.

Ειδίκευση

Ορισμός.

«Ειδίκευση» καλείται η ιδιαίτερη και συστηματική ενασχόληση του ανθρώ­που με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο που προ­ϋποθέτει εμβάθυνση σ’ αυτό το αντικείμενο.

Θετικά.

1.   Εκτός από την αύξηση της παραγωγικότητας και τη βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων αγαθών, με την ειδίκευση επιτυγχάνεται βελτίωση των συνθηκών εργασίας, καθώς περιορίζεται ο ανθρώπινος μόχθος, αυξάνεται ο ελεύθερος χρόνος του εργαζομένου, έρχονται στο φως καινούργιες τεχνικές και μέθοδοι.
2.   Ανα­πτύσσονται διάφοροι κλάδοι της οικονομίας, όπως η βιομηχανία, το εμπόριο και η γεωργία ικανοποιούνται σε μεγαλύτερο βαθμό οι ανθρώπινες ανά­γκες και αναβαθμίζεται ταχύτατα το βιοτικό επίπεδο.
3.   Εξελίσσονται ιατρικές μέθοδοι, αντιμετωπίστηκαν επάρατες νόσοι και συνεχώς ανεβαίνει ο μέσος όρος ζωής.
4.  Ανάπτυξη της τεχνολογίας του διαστήματος,  ξεπερνούμε τα όρια του πλανήτη και αναζητάμε  ζωή και αλλού.
5.   Αξιοποιεί καταλληλότερα τους φυσικούς πόρους, μεθοδεύει περισσότερο την εργασία του, αποφεύγει τις προχειρότητες, ενώ με τη βοήθεια της μηχανοργάνωσης και των ηλεκτρο­νικών υπολογιστών ελέγχεται καλύτερα η οικονομία και προσφέρονται ποι­οτικότερες υπηρεσίες σε όλους.
6.   Διευρύνει τη γνώση του στους συγκεκρι­μένους κλάδους, κρίνει και προβληματίζεται πιο ουσιαστικά.
7.   Προϊόν της ειδίκευσης είναι και η εξέλιξη των ΜΜΕ που δίνουν τη δυ­νατότητα για άμεση και έγκυρη πληροφόρηση, με αποτέλεσμα την πνευμα­τική διεύρυνση των ανθρώπων.
8.    «Εθίζει» τον άνθρωπο στην πειθαρχία, νιώθει περισσότερο υπεύθυνος στον ειδικό χώρο εργασίας του. Αλλά και η ηθική ικανοποίηση από την εξέλιξη της επιστήμης οπλίζει με θάρρος και αυτοπεποίθηση για τη συνέχιση του έργου.
9.   Η εμπι­στοσύνη, που απορρέει από την ύπαρξη καταρτισμένων επαγγελμα­τιών, δίνει στα άτομα σιγουριά και ασφάλεια, ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν ευκολότερα άσχημες καταστά­σεις.
10.   Η άμβλυνση των αποστάσεων, ως απόρροια της ειδίκευσης, παρέχει τη δυ­νατότητα επικοινωνίας και την καλλιέργεια κλίματος συνεργασίας και αλλη­λοβοήθειας.
11.   Η ευημερία, η οποία απορρέει από την ειδική γνώση, όταν αφορά στους περισσότερους, συμβάλλει στον περιορισμό των ανισοτήτων και της αδικίας, καθώς και στη συνεργασία των πολι­τών.
12.   Με τα νέα τεχνολογικά δεδομένα, που προκύ­πτουν από την ειδίκευση, προβάλλεται καλύτερα ο πολιτικός λόγος, γίνο­νται γνωστές ιδεολογίες και πολιτικά συστήματα, ενώ με την αμεσότητα που προσφέρει η τηλεόραση, για παράδειγμα, προωθείται η γόνιμη πολιτική αντιπαράθεση που διασφαλίζει τη δημοκρατική ομαλότητα.
13.   Αναπτύσσονται τα γράμματα και οι τέχνες, ολοκληρώνε­ται η επιστημονική έρευνα και γενικότερα αναβαθμίζεται το πολιτιστικό επίπεδο μιας κοινωνίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εξέλιξη μιας χώρας.

Αρνητικά.

  Πνευματικός Τομέας

• Η τυφλή προσκόλληση στην εξειδίκευση οδηγεί στην πνευματική μονομέ­ρεια.
• Περιορίζεται η κριτική σκέψη, ο προβληματισμός του ατόμου, οι πνευματικοί ορίζοντες του συρρικνώνονται, εφόσον παραιτείται από οποιαδήποτε άλλη πνευματική αναζήτηση πέρα αντι­κείμενο της εργασίας του.
• Στερείται πολύπλευρης καλλιέργειας και είναι εύκολο να αποπροσανατολιστεί, ειδικά σήμερα που δέχεται πλή­θος μηνυμάτων.
• Ο άνθρωπος γίνεται μονοδιάστατος, δεν αμφιβάλλει γόνιμα και μετατρέπεται σε θύμα προπαγάνδας και μαζοποίησης.
• Ο πνευματικός λήθαργος τον κά­νει περισσότερο επιρρεπή στα υλικά και στείρα τεχνοκρατικά πρότυπα της εποχής, με αποτέλεσμα να υπερεργάζεται γεγονός που εκφυλίζει τον ευρύτερο δυναμισμό του και τον υποδουλώνει στην ασύδοτη μανία συσσώρευσης χρημάτων.
• Αντί η εργασία ν’ αποβλέπει σε μια άνετη ζωή, ο άνθρωπος ζει για να εργάζεται και σε αρκετές περιπτώσεις επαναλαμβάνει διαρκώς τις ίδιες κινήσεις, λειτουργεί μηχανικά και τυποποιείται.

  Ηθικός – Ψυχολογικός Τομέας

• Ο άνθρωπος στερείται αυτοκριτικής, παρα­γκωνίζει τις αληθινές αξίες, χάνοντας το μέτρο και οδηγούμενος στην ηθική αλλοτρίωση.
• Μέ­σα απ’ τη μονοτονία των δραστηριοτήτων του, το άτομο βιώνει την πλήξη, τον κορεσμό.
• Χάνει την πρωτοτυπία και τη δημιουργικότητα του και μπορεί να διαπρέπει στον τομέα του, αλλά ευρύτερα μετατρέπεται σε μια επίπεδη προσωπικό­τητα, χωρίς ενδιαφέροντα, ώστε ακόμη και στον ελεύθερο χρόνο του παύει να ψυχαγωγείται και συνήθως εκτονώνεται.

  Κοινωνικοπολιτικός τομέας.

• Αποποιείται των ευ­θυνών του απέναντι στους άλλους και στην κοινωνία, θεωρώντας ως μοναδι­κό τομέα ευθύνης του την ειδικότητα του.
• Αδιαφορεί για τις πολιτι­κοκοινωνικές εξελίξεις, δεν μπορεί να διαμορφώσει προσωπική άποψη για τα πράγματα, δεν είναι ώριμος πολίτης και εύκολα μετατρέπε­ται σε υπήκοο ή τυφλό οπαδό. Έτσι δεν έχει τη δυνατότητα, ν’ απο­κτήσει μια οργανωμένη αντίληψη των πραγμάτων, δε συμμετέχει στα κοινά και αδιαφορεί για την επίλυση των κοινωνικών προ­βλημάτων και την πρόοδο της κοινωνίας.
• Υπάρχει κίνδυνος και για την κοινωνική ευρυθμία και για τη δημοκρατία, αφού ο μονολι­θικός αυτός πολίτης λησμονεί τις κοινωνικές ελευθερίες, τους νόμους και τη λειτουργία των θεσμών, δεν προβαίνει σε έλεγχο της εξουσίας και της πολι­τικής ζωής, ενώ ακολουθεί ατομικιστική πορεία.
• Αποξενώνει τα άτομα, γιατί δεν υπάρχουν κοινά σημεία επικοινωνίας, εφόσον ο καθένας, διαθέτοντας μια εντυπωσιακή ποσότη­τα και ποιότητα γνώσεων στο συγκεκριμένο αντικείμενο του, αδιαφορεί για τους άλλους γνωστικούς τομείς ή ενασχολήσεις, οπότε το έδαφος δεν είναι πρόσφορο για αληθινή ανθρώπινη επαφή.

  Πολιτιστικός – Εθνικός Τομέας

• Δε συμμετέχει σε πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις, αδιαφο­ρεί για σημαντικά ζητήματα, όπως οι τέχνες, η γλώσσα, οι παραδόσεις, και αυτή του η πνευματική κενότητα γίνεται επομένως επικίνδυνη για την αλ­λοίωση της ίδιας της πολιτιστικής του ταυτότητας και της εθνικής του φυ­σιογνωμίας.
• Ελλοχεύει, ο κίνδυνος της επικράτησης στυγνών τεχνοκρατών, που, χωρίς ευαισθησίες, «θυσιάζουν» τον παράγοντα άνθρωπο στο όνομα της υπερανάπτυξης, του κέρδους και των σκοπιμοτήτων.

Τρόποι-Προϋποθέσεις.

•   Δεν είναι ούτε εφικτό, ούτε επιθυμητό να ανασταλεί ή να περιοριστεί η ειδί­κευση, γιατί συμβαδίζει με την υλικοτεχνική και επιστημονική εξέλιξη.
•   Ο άνθρω­πος πρέπει να ασχοληθεί με την πολύπλευρη καλλιέργεια του, με την αξιοποίη­ση των κλίσεων, με την ενίσχυση των διαπροσωπικών του σχέσεων, αλλά και να έρθει σε επαφή με τη φύση – την τέχνη και να βρει τρό­πους που θα περιορίσουν την αλλοτρίωση του (δημιουργική αξιοποίηση του ελευθέρου χρόνου).
•   Απόκτηση κατάλληλης παιδείας (ανθρωπιστική αγωγή), από τους βασικούς φορείς της κοινωνικοποίησης, την οικογένεια και το σχολείο ώστε το άτομο με κριτικό πνεύμα ν’ αποφύγει τις υπερβολές και να πορευτεί προς τη διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπι­κότητας.

ΜΗΧΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Αίτια.

1.   Η αλόγιστη τεχνολογική πρόοδος, που δεν διέπεται, βέβαια, από ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Ο άνθρωπος δεν θεωρήθηκε σκο­πός, αλλά μέσο για την ανάπτυξη της.
2.   Στόχος η αυξανόμε­νη παραγωγή, που έχει εντελώς αποσυνδεθεί από τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας.
3.   Η υπερκατανά­λωση, δηλαδή το ότι ο μέσος άνθρωπος καταναλώνει πολλά προϊό­ντα, ερήμην των πραγματικών του αναγκών.
4.   Η έντονη επιθυμία για κέρδος επιτελεί ρόλο σημαντικό.
5.   Η παθητικοποίηση του ανθρώπου από το σύγχρονο τρόπο ζωής, που τον οδηγεί στην άρνηση ανάληψης ευθυνών στον εργασιακό χώρο. Η μηχανοποίηση δεν δημιουργεί απρόοπτα προβλήματα και ευθύνες.
6.   Ο ατομικισμός κι η έλλειψη επικοινωνίας που απαγορεύουν στο άτομο να συνειδητοποιήσει την κοινωνική του ευθύνη.
7.   Ουσιαστικά, εκδιώκεται η αγωνιστικότητα και η συλλογικότητα, που είναι απαραίτητα στοιχεία για την επίλυση κάθε κοινωνικού προβλήματος. Το άτομο ως μονάδα μπορεί μόνο να συνειδητοποιήσει ένα κοινωνικό πρόβλημα, αδυνατεί να το επίλυση.

Συνέπειες.

1.   Οι νοητικές ιδιότητες δεν  αναπτύσσονται.
2.   Η σκέψη απονεκρώνε­ται.
3.   Η κριτική ικανότητα υποβιβάζεται.
4.   Η «μηχανοποίηση» μας καταντάει α-μήχανους και αν-ίκανους για σκέψη… Ενώ η «μαζοποίηση» μας ενώνει υλικά με άπειρους άλλους αλλά μας νεκρώνει πνευματικά και βουλητικά.
5.   Ο άνθρωπος αδυνατεί να βιώσει τις θετικές ιδιότητες που πηγάζουν από τη συμβίωση με τους άλλους.
6.   Επέρχεται συναισθηματική άμβλυνση.
7.   Ακόμη και οι σωματικές ιδιότητες απενεργοποιούνται από τη συνεχή επανάληψη προκαθορισμέ­νων κινήσεων.
8.   Οι εργαζόμενοι αποξενώνονται από την εργασία τους, επιτελώντας ένα μικρό τμήμα της παραγωγής του. Χάνουν κάθε διάθεση για δημιουργία, πράγμα που συντελεί στην κακή ψυχολογική τους κατάσταση.
9.   Τα στοιχεία της ανίας και του κορεσμού, όπου πηγάζουν από την υπέρμετρη συμβατικότητα της εργασίας, είναι διάχυτα στην κοινωνία.
10.   Επόμενο είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις να φθείρονται. Η αποπροσωποποίηση και η μαζοποίηση στερούν απ’ τον καθένα την ιδιότητα του «προσώπου».
11.   Αδυνατώντας το άτομο να βρει ουσιαστικό έρεισμα στη ζωή του, καταφεύγει σε κάθε είδους «υποκατάστατα» ή ακόμη και σε «τεχνητούς παραδείσους».
12.   Ο ψυχικός φόρτος οδηγεί τον άνθρωπο, κατά τον ελεύθερο χρόνο του, να επιζητεί απλώς το ξέσπασμα και την εκτόνωση, χωρίς να υιοθετεί εποικοδομητικούς τρόπους ψυχαγωγίας.
13.   Πολιτική αδιαφορία. Οι πολίτες, δεν είναι ενεργοί. Συχνά, γίνονται έρμαια κομματικών ιδεών.
14.   Γεννιέται κίνδυνος πολιτισμικής οπισθοδρόμησης, αν αναλογιστούμε ότι και αρκετοί καλλιτέχνες – για εμπορικούς λόγους – «δημιουργούν» με ρυθμούς μηχανοποιημένους.
15.   Η αντικατάσταση, τέλος, ανθρώπων από μηχανές διογκώνει την ανεργία.

Τρόποι αντιμετώπισης.

1.   Ανθρωπιστική διαπαιδαγώγηση, δηλαδή παιδεία και κοινω­νικοποίηση που θα έχουν επίκεντρο τον «άνθρωπο», χωρίς αυτός να θεωρείται μέσο για τη διαιώνιση της υπάρχουσας κοινωνικής κατά­στασης.
2.   Προσπάθεια για ανόρθωση της συλλογικότητας, αλλά και της συνεργασίας, ιδίως στους χώρους δουλειάς.
3.   Αλλαγή των αρνητικών δομών της κοινωνίας.

ΠΗΓΗ: https://stefanu.wordpress.com/2008/01/04/130/

Ρατσισμός

Πρόκειται για τη συνειδητή ή ασύνειδη πίστη στην εγγενή υπεροχή μιας φυλής έναντι κάποιας άλλης. Από τη θεωρία αυτή τα άτομα που υιοθετούν το συγκεκριμένο δόγμα πιστεύουν ότι έχουν καθήκον να περιφρουρήσουν την αμιγή σύσταση και την καθαρότητα της ομάδας τους όπως επίσης και τον κυριαρχικό τους ρόλο απέναντι στις υπόλοιπες φυλετικές, εθνικές και κοινωνικές ομάδες που θεωρούνται υποδεέστερες. Επομένως μια ομάδα (κοινωνική, φυλετική, θρησκευτική) ανάγεται ως υπέρτερη των άλλων με βάση ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα εθνικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά κ.τ.λ. Ωστόσο το πιο συνηθισμένο είδος ρατσισμού που έχει αποδώσει την αρχική σημασία στη λέξη είναι ο φυλετικός ρατσισμός(από την αγγλική λέξη race=φυλή ή και την ιταλική razza=ράτσα με πιθανή προέλευση από το αραβικό ras=προέλευση, αρχή). Οι μορφές και τα είδη του ρατσισμού ποικίλουν : Φυλετικός: με κριτήριο διάκρισης των ατόμων το χρώμα του δέρματος (λευκοί, μαύροι, ερυθρόδερμοι, κιτρινόχρωμοι) είτε με βάση διαχωρισμού τη φυλετική καταγωγή (ξανθή Άρεια φυλή - Εβραίοι) Εθνικός: διαφοροποίηση των ανθρώπων με γνώμονα την εθνική τους καταγωγή (στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο το γερμανικό έθνος θεωρούσε ότι ήταν ανώτερο από τα άλλα). Θρησκευτικός: η διάκριση των ατόμων εστιάζεται στις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους (Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι, Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Προτεστάντες) Πολιτισμικός: οι λαοί διαιρούνται με κριτήριο το πολιτιστικό τους επίπεδο (πολιτιστική ανωτερότητα του δυτικού κόσμου σε σχέση με τον υπανάπτυκτο Τρίτο Κόσμο) Κοινωνικοοικονομικός: με κριτήριο την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των ατόμων (πλούσιοι-φτωχοί), το μορφωτικό τους επίπεδο (μορφωμένοι-αμόρφωτοι), το φύλο (γυναίκες-άνδρες), το επάγγελμα (πνευματικοί άνθρωποι-χειρώνακτες), τη σωματική ή νοητική ικανότητα (αρτιμελείς-άνθρωποι με ειδικές ανάγκες), την υγεία, τις συνήθειες, τη σεξουαλική συμπεριφορά (φορείς του AIDS, εξαρτημένοι σε εθιστικές ουσίες, ομοφυλόφιλοι), την εμφάνιση. Πολιτικός: διάκριση των ατόμων με κριτήριο την πολιτική τους ιδεολογία και την κομματική τους ένταξη (δημοκράτες, συντηρητικοί, φιλοβασιλικοί) Αιτίες εκδήλωσης του ρατσιστικού φαινομένου: Έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας και υιοθέτηση μονοπολιτισμικής εκπαίδευσης. Τα άτομα θεωρούν ότι υπάρχει κίνδυνος μέσα από την πολυπολιτισμική συνύπαρξη να απωλέσουν την μοναδικότητά τους και δεν καλλιεργούν την αντίληψη της αρμονικής συνύπαρξης και της αλληλεγγύης. Αδυνατούν να αντιμετωπίσουν με διαλλακτικότητα και σεβασμό τη διαφορετικότητα. Η άγνοια, η ημιμάθεια και οι προκαταλήψεις ωθούν σε διαστρέβλωση της πραγματικότητας και αδυναμία ανάπτυξης της κριτικής σκέψης. Η χειραγώγηση που επιχειρείται από άτομα που εξυπηρετούν ιδιοτελείς σκοπιμότητες και εκμεταλλεύονται την προπαγανδιστική δύναμη του λόγου τους για να καθοδηγήσουν στη σκόπιμη διαίρεση το κοινωνικό σώμα. Σύμπλεγμα μειονεξίας και κατωτερότητας που οδηγεί τα άτομα να αναπληρώσουν το προσωπικό τους έλλειμα υιοθετώντας δογματικές και φανατικές ιδεολογίες που τους προσφέρουν τη ψευδαίσθηση της υπεροχής και του ηγεμονικού ρόλου. Ανασφάλεια και έντονο συναίσθημα φόβου για την απώλεια προνομίων και δικαιωμάτων που απολαμβάνουν ορισμένες κοινωνικές ομάδες και θεωρούν ότι μπορεί να κινδυνεύσουν από την παρουσία, τη δράση και την ενέργεια άλλων ομάδων. Η ξενοφοβία που αναπτύσσεται σε εποχές οικονομικής ύφεσης, κοινωνικών προβλημάτων, ένδειας και ανεργίας ενώ παράλληλα υπάρχει αθρόα εισροή μεταναστών. Οι επεκτατικές βλέψεις λαών που ικανοποιούνται μέσα από την προώθηση ρατσιστικών ιδεολογιών. Η εξαχρείωση των δημοκρατικών ιδεωδών και η διάβρωση των ηθικών αξιών που οδηγούν τους πολίτες σε παθητικοποίηση και άκριτη αποδοχή της καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η μετάθεση και η προβολή των κοινωνικών προβλημάτων στις μειονότητες για να αποπροσανατολιστεί η κοινή γνώμη από τα ουσιώδη ζητήματα που την ταλαιπωρούν. Συνέπειες των ρατσιστικών αντιλήψεων: Κυριαρχούν δογματικές απόψεις,υιοθετούνται στερεότυπα, επικρατεί αδιαλλαξία και διαταράσσεται η ομαλή κοινωνική συνύπαρξη. Καλλιεργείται κλίμα ανασφάλειας, άγχους, αβεβαιότητας και ιδεολογικής σύγχυσης καθώς κλυδωνίζεται το κοινωνικό σύνολο από ξενοφοβικά σύνδρομα. Τα θύματα της ρατσιστικής ιδεολογίας και συμπεριφοράς υποβάλλονται σε ψυχολογική εξουθένωση, υποβιβάζεται η προσωπικότητά τους και αποκτούν χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση επειδή παραγκωνίζονται και ωθούνται στον κοινωνικό αποκλεισμό. Παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα γιατί ενθαρρύνεται η κοινωνική αδικία, η ανισότητα, η εργασιακή εκμετάλλευση, η μισαλλοδοξία και η αναλγησία. Επικρατούν φαινόμενα βίας, παραβατικών συμπεριφορών και εγκληματικότητας εις βάρος των μειονοτήτων Υπονομεύονται οι αρχές της δημοκρατίας, του διαλόγου, της αλληλεγγύης και της συλλογικότητας. Παρεμποδίζεται η γόνιμη αλληλεπίδραση των διαφορετικών πολιτισμικών στοιχείων και επικρατεί εσωστρέφεια και πολιτιστικός απομονωτισμός. Ιστορικά ο ρατσισμός υπήρξε αιτία μαζικής εξόντωσης, γενοκτονιών και καταπίεσης. Οδήγησε στην προσβολή και στην καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Τρόποι αντιμετώπισης: Τα άτομα οφείλουν να είναι σε θέση εγρήγορσης και ευαισθητοποίησης απέναντι σε απόλυτες νοοτροπίες και να αντιμετωπίζουν με κριτική οξυδέρκεια τις προκατειλημμένες θεωρίες. Είναι απαραίτητη η συνδρομή της ανθρωπιστικής παιδείας για να θεμελιωθούν στη συνείδηση των νέων  οι αξίες των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η πολυπολιτισμική αγωγή μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία θα ωθήσει τους νέους στην αποδοχή και στο σεβασμό της διαφορετικότητας και θα προάγει την ανεκτικότητα και την ενσυναίσθηση των άλλων. Τα ΜΜΕ και οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει να προάγουν αντιρατσιστικά πρότυπα και να συνδράμουν στην εξάλειψη των προκαταλήψεων και των στερεότυπων. Οι πολίτες οφείλουν να ενεργοποιούνται και να δρουν με πνεύμα συλλογικής σύμπνοιας για την καταγγελία και την καταπολέμηση κρουσμάτων ρατσιστικών φαινομένων. Η πολιτεία απαιτείται να περιφρουρεί με οργανωμένο και συγκροτημένο νομοθετικό πλαίσιο τα δικαιώματα των μειονοτήτων και να ενισχύει την κοινωνική ενσωμάτωση και τη αξιοπρεπή διαβίωση όλων των ανθρώπων. Η εθελοντική δράση των πολιτών, των μαθητών και η προσφορά προς τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ρατσιστικών συμπεριφορών θα ενισχύσει βιωματικά την ιδέα της αλληλεγγύης και του αλληλοσεβασμού. Ο Διεθνείς οργανισμοί του ΟΗΕ, του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Διεθνούς Αμνηστίας και της UNESCO, οφείλουν με τη δράση τους να προασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να επιβάλλουν σοβαρές κυρώσεις όταν παρατηρούνται         ΠΗΓΗ:   http://www.koinosnous.com/home/ekthesi-ekfrasi/themata-ekthesis/ratsismos

ΘΕΜΑ: ΤΕΧΝΗ        Μορφωτική αξία της τέχνης Καλλιέργεια αισθητικών κριτηρίων , ανάπτυξη της ευαισθησίας και της καλαισθησίας ( τάξη , ρυθμός , συμμετρία , αρμονία) , στοιχεία πολύ απαραίτητα για τη βελτίωση της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου ) . Ανάπτυξη της παρατηρητικότητας , της φαντασίας και της πρωτοτυπίας . Καλλιέργεια του λόγου , δηλαδή της σκέψης , της έκφρασης , του μέτρου .  Προσφέρει ψυχαγωγία  με την αισθητική συγκίνηση και την απόλαυση, αλλά και ψυχική ισορροπία και γαλήνη, λυτρώνοντας  τον άνθρωπο από την πληκτική καθημερινότητα  και  το άγχος. Μόρφωση με τη μετάδοση ιδεών, γνώσεων και προβληματισμών, ως αντίδοτο στην πνευματική οκνηρία και στη μαζοποίηση. Με το αγαθό , το ιδεώδες και το αληθινό  , που μπορεί να πυκνώνονται σε ένα καλό έργο Τέχνης , διαμορφώνεται το ήθος , η αντίληψη της ζωής και οι αξίες του φιλότεχνου. Προβάλλει ιδανικά και αρετές. Εξευγενίζει , εκλεπτύνει το χαρακτήρα , καταπραΰνει τα πάθη και λυτρώνει. Οδηγεί στην αυτοκριτική και κατά συνέπεια στην αυτογνωσία.  Γνώση της αξίας - άρα και σεβασμός - της πολιτιστικής κληρονομιάς και της καλλιτεχνικής δημιουργίας . Η κοινωνική της σημασία  Απελευθερώνει . Το καλλιτέχνημα είναι πάντα έργο ενός ελεύθερου ανθρώπου που με την οξυδέρκεια και τη φαντασία του μπορεί να διακρίνει περιορισμούς και αδικίες. Στηλιτεύει την ανηθικότητα και την ασχήμια και δίνει στον άνθρωπο το όραμα για έναν καλύτερο κόσμο , πιο δίκαιο , πιο ελεύθερο , πιο όμορφο και ειρηνικό. Συντροφεύει τον άνθρωπο στη χαρά και στη λύπη και του προσφέρει παρηγοριά. Αντιμάχεται το ρατσισμό και τον εθνικισμό. Εμπνέει την αγάπη για τη φύση. Φέρνει κοντά τους ανθρώπους :"τίποτε δε μας ενώνει  καλύτερα ,λέει ο Σεφέρης από μια καλλιτεχνική συγκίνηση''. Συμβάλλει στην καλλιέργεια της ομαδικότητας , της κοινωνικής συνείδησης. Συμβάλλει στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης  και στην εδραίωση της δημοκρατίας. Θεωρίες για το ρόλο της τέχνης 1) « Η τέχνη για την τέχνη» ( η τέχνη ως αυτοσκοπός): Θεωρία που πρεσβεύει την αντίληψη πως αποκλειστικός σκοπός της τέχνης είναι το φανέρωμα της ομορφιάς. Όμως είναι ανέφικτο να υπάρξει τέχνη αποστειρωμένη από ιδεολογικά στοιχεία διότι οι αντιλήψεις και οι πολιτικές πεποιθήσεις του δημιουργού διαπερνούν συνειδητά ή ασυνείδητα το έργο του. Παράλληλα, η στάση ουδετερότητας απέναντι στα πολιτικά ζητήματα μεταφράζεται σε στάση αδιαφορίας απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα και οδηγεί τον καλλιτέχνη και το έργο του στην απομόνωση. 2) « Στρατευμένη τέχνη»: Θεωρία που πρεσβεύει την ανάγκη ιδεολογικής και πολιτικής στράτευσης του καλλιτέχνη και χρήσης του έργου του ως μέσου για την επίτευξη ιδεολογικών, πολιτικών ή κοινωνικών σκοπιμοτήτων. Και η παραπάνω θεωρία αποτελεί παρέκκλιση από την ουσία της τέχνης διότι η πρόταξη της κοινωνικής λειτουργίας της τέχνης οδηγεί στην υποτίμηση της αισθητικής της διάστασης ενώ η προσπάθεια προώθησης πολιτικών σκοπιμοτήτων μπορεί να μετατρέψει το καλλιτεχνικό έργο σε όργανο προπαγάνδας. 3) Εμπορευματοποιημένη τέχνη: Ονομάζεται η καλλιτεχνική παραγωγή έργων χαμηλής αισθητικής αξίας που ως κύριο σκοπό δεν έχει την έκφραση του ωραίου αλλά την εξασφάλιση του κέρδους. Σήμερα  είναι γνωστή η σύνδεσή της μ΄ όλα τα επίπεδα με τη μαζική κουλτούρα. Η τέχνη στην εποχή της καλπάζουσας εξέλιξης της πληροφορικής, χάνει την αυθεντικότητά της, το προσωπικό της ύφος. Η εμπορευματοποιημένη τέχνη εξυπηρετεί την προχειρότητα, το γρήγορο, το επιφανειακό και επουσιώδες. Συντελεί στον πνευματικό σκοταδισμό. Η ανάπτυξη της εμπορευματοποιημένης τέχνης οφείλεται :    ▪ στη λειτουργία της πολιτιστικής βιομηχανίας (δισκογραφικές, κινηματογραφικές, κτλ. εταιρείες) που παράγει με μαζικό τρόπο καλλιτεχνικά προιόντα ευτελούς αξίας.    ▪ στη συνεχή προβολή των καλλιτεχνικών υποπροιόντων απ’τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τη διαφήμιση..    ▪ στην ελλιπή αισθητική αγωγή του κοινού και. Οι φορείς αγωγής όπως το σχολείο και η οικογένεια δεν προάγουν την καλλιτεχνική ευαισθησία και παιδεία.    ▪ στην κυριαρχία των ειδώλων, των λανθασμένων και εφήμερων προτύπων.    ▪ στην ανάγκη για ξεκούραση και εκτόνωση από την πραγματικότητα.    ▪ στην αδιαφορία της πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας για την προβολή της ιστορίας, του ρόλου και της αναγκαιότητας της τέχνης μέσα στη σύγχρονη εποχή. Θέμα: Κριτική Θέμα1: Πολλοί άνθρωποι έχουν την τάση ν’ ασκούν κριτική πάνω σε διάφορα θέματα, μερικοί μάλιστα επί παντός επιστητού. Πώς θα μπορούσαμε να ορίσουμε την κριτική και ποια τα είδη της; Ποιες οι προϋποθέσεις για να λειτουργήσει η κριτική εποικοδομητικά; Ποιες οι ωφέλειες μιας καλοπροαίρετης (και όχι μόνο!) κριτικής;               Θέμα2:  Η αξιολόγηση του μαθητή, με τη μορφή κυρίως της βαθμολογίας, χρησιμοποιείται σε όλες σχεδόν τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και συνδέεται στενά με τους σκοπούς της (εκπαίδευσης) και τους διδακτικούς στόχους που θέτει ο εκπαιδευτικός. Ωστόσο, η αξιολόγηση αμφισβητείται. Ορισμένοι μάλιστα παιδαγωγοί και ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να καταργηθεί. Ποια η δική σας άποψη;

Είδη κριτικής

θετική, αρνητική, καλοπροαίρετη, κακοπροαίρετη, αυτοκριτική, κοινωνική (κουτσομπολιό), επιστημονική, πολιτική, οικονομική, θεάτρου, κινηματογράφου (τεχνοκριτική), βιβλίου

Προϋποθέσεις

υπεύθυνη, αντικειμενική, αμερόληπτη επώνυμη σφαιρική (και με θετικά και με αρνητικά στοιχεία) αιτιολογημένη να στοχεύει την αλήθεια, βελτίωση ελευθερία έκφρασης, εύρυθμη λειτουργία Μ.Μ.Ε. τόλμη, θάρρος να στιγματίζει τη λάθος ενέργεια γνώμη σκέψη, όχι τον άνθρωπο να στηρίζεται σε σωστή, ορθή γνώση, παιδεία να αντιπροτείνει να τηρεί κάποια μέτρα, π.χ. να μη φτάνει στη συκοφαντία

Ωφέλειες (και στον κριτή και στον κρινόμενο)

αφυπνίζει συνειδήσεις→εγρήγορση,  οξύνει την κριτική ικανότητα, καλλιεργεί αίσθημα υπευθυνότητας, οδηγεί στην αυτογνωσία υποδεικνύει,  διορθώνει λάθη συνετίζει, παραδειγματίζει, ευαισθητοποιεί, χαλιναγωγεί τις άμετρες φιλοδοξίες στηρίζει προάγει τη δημοκρατία, πολιτική, οικονομία,  ελέγχει την εξουσία αναθεωρεί/εκσυγχρονίζει τους θεσμούς συμβάλλει στη διαλογική αντιμετώπιση των πραγμάτων Πώς βαθμολογούν οι μαθητές τούς καθηγητές τους,  Μάρνυ Παπαματθαίου, εφ. Το Βήμα, 6/11/2000  (...)Αποτελέσματα αδημοσίευτης πανελλαδικής έρευνας του Ινστιτούτου V-PRC στους μαθητές του λυκείου: η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών (72,9%) εκτιμά ότι κατά το συνολικό διάστημα της ως σήμερα σχολικής εμπειρίας τους υπήρξαν στην καλύτερη περίπτωση «δύο ως πέντε» καθηγητές που τους άφησαν καλές εντυπώσεις... Και η κριτική τους δεν σταματάει εκεί. Σε πολύ υψηλά ποσοστά οι ερωτηθέντες μαθητές δηλώνουν ότι οι καθηγητές τους έχουν υπερβολικές απαιτήσεις ενώ οι ίδιοι προσφέρουν ελάχιστα και εκτός αυτού το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι η αποστήθιση του μαθήματος. Ένα σημαντικότατο ποσοστό, το 12,7% των μαθητών υποστήριξε ότι υπήρξε «μόνο ένας» καθηγητής στον οποίον θα μπορούσαν να αποδώσουν θετικούς χαρακτηρισμούς... Από την πλευρά τους οι εκπαιδευτικοί τάσσονται σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό  υπέρ της άποψης ότι τα συστήματα αξιολόγησης πρέπει να υπάρχουν αλλά όχι στη σημερινή τους μορφή». Αναμφισβήτητα πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Όλοι θέλουν την αξιολόγηση αλλά ο καθένας με διαφορετικό τρόπο ως προς τη διαδικασία της. Να φύγουν οι εξετάσεις από το Λύκειο,  Γεώργιος Μπαμπινιώτης*, εφ. Το Βήμα, 8/10/2000 Το Λύκειο όλο και περισσότερο, από πλευράς παιδείας, οδηγείται σε κατάρρευση. 1.                   Το Λύκειο έχει παύσει να λειτουργεί ως αυτόνομη ανώτατη βαθμίδα τής Γενικής Παιδείας. Λειτουργεί ως Φροντιστήριο, δηλ. ως προπαρασκευαστική βαθμίδα για τα ΑΕΙ, όπου δεν ενδιαφέρει η ουσιαστική γνώση και η βαθύτερη καλλιέργεια τής προσωπικότητας τού εφήβου, αλλά η τυποποιημένη ανεπεξέργαστη γνώση, μια «παιδεία κονσέρβας» που έχει ως μοναδικό στόχο τη βαθμοθηρία. Το παν είναι οι εξετάσεις. 2.                   Αφού η γνώση δεν είναι για τη γνώση και για την καλλιέργεια τού ανθρώπου, αλλά μόνο για την εισαγωγή στα ΑΕΙ με την απόκτηση υψηλών βαθμών, ζητούμενο και μέθοδος επίτευξης τού στόχου γίνεται η μηχανική αποστήθιση τής εξεταζόμενης ύλης, η παπαγαλία[…] Κι ας τολμήσει κανείς να βάλει σε εξετάσεις ερώτηση κρίσεως. Το σύστημα θα τον αποβάλει. Θα ξεσηκώσει τη γενική κατακραυγή, πώς τόλμησε να αμφισβητήσει το σύστημα, να αδικήσει τα παιδιά, να υποσκάψει την παπαγαλιοκρατία. 3.                   Μα με την αποστήθιση μιας πολύ περιορισμένης ύλης όλοι θα παίρνουν άριστα. Και λοιπόν; Είναι κακό να έχουμε τόσους αριστούχους; Η διαδικασία είναι γνωστή και αναμενόμενη: όσο περιορίζεις την εξεταζόμενη ύλη, όσο τυποποιείς τις ερωτήσεις, όσο αποκλείεις την κρίση από τα εξεταζόμενα θέματα, τόσο περισσότερους αριστούχους έχεις. Μόνο που πρόκειται για ψευδοαριστούχους… Ιδού πώς κατασκευάζεται η κοινωνία των (ημιμαθών) αριστούχων… 5. Αφού το Λύκειο δεν είναι χώρος παιδείας αλλά προθάλαμος των ΑΕΙ, είναι προτιμότερο ­ και απαραίτητο ­ για τον μαθητή να θητεύσει στους «μάστορες» τού είδους, στους φροντιστές. Αυτοί ξέρουν. Αυτοί, μέσα από έναν ελεύθερο ανταγωνισμό και με σκληρή προσπάθεια, έχουν διαμορφώσει μια τυποποιημένη και αυστηρά προδιαγεγραμμένη προσπέλαση τής εξεταζόμενης γνωστικής ύλης, που οδηγεί πράγματι σε «επιτυχίες» στις εξετάσεις. Έτσι ανθεί και θα ανθεί η παραπαιδεία… 6. Και η δουλειά στο σχολείο; Δεν πρέπει να μετρήσει και αυτή για την εισαγωγή στα ΑΕΙ; Φυσικά, και πρέπει. Δώσε, λοιπόν, κι εσύ εκπαιδευτικέ τού Λυκείου κανέναν βαθμό παραπάνω να βοηθήσεις τον μαθητή σου να μπει στο Πανεπιστήμιο. Στο κάτω - κάτω δικός σου μαθητής είναι και ξέρεις ότι αγωνίζεται φιλότιμα. Μα πριμοδοτώντας τους μαθητές, θα αυξήσεις τον αριθμό των ψευδοαριστούχων. Και λοιπόν; Εσύ θα διορθώσεις το σύστημα ­ εις βάρος μάλιστα των μαθητών σου;  Μα θίγεις τα κακώς κείμενα… 7. Δηλαδή η αξία τού απολυτηρίου τού Λυκείου είναι μόνο για να μπει κανείς στο Πανεπιστήμιο; Δεν είναι, για να δουλέψει; Δεν θεωρείται ο κάτοχος απολυτηρίου τού Λυκείου ένας μορφωμένος άνθρωπος που μπορεί να ασκήσει ένα επάγγελμα, που δεν απαιτεί επιστημονική ειδίκευση, με αξιοπρέπεια; Μήπως δίνουμε λάθος απολυτήριο; […] Είτε οι εξετάσεις για τα ΑΕΙ να μετακινηθούν σε ένα μεταλυκειακό στάδιο, αποσπασμένες τελείως από τις τριετείς σπουδές στο Λύκειο, είτε να οργανωθεί ένα προπαρασκευαστικό προπανεπιστημιακό έτος μέσα στα Πανεπιστήμια. […] Η λύση του προπανεπιστημιακού έτους προϋποθέτει φοίτηση σ’ ένα προπαρασκευαστικό έτος τού Πανεπιστημίου και αυστηρά επιλογή με υψηλές απαιτήσεις των υποψήφιων φοιτητών που θα κρίνονται άξιοι να συνεχίσουν σπουδές στο Πανεπιστήμιο. Στην πρώτη εφαρμογή τού μέτρου θα υπάρξει πράγματι «συνωστισμός», που θα εκλείψει από τη συνειδητοποίηση των απαιτήσεων μιας δίκαιης αλλά αυστηρής επιλογής. Υπέρ τής λύσης τού προπανεπιστημιακού έτους θα είναι ότι το σημερινό τουλάχιστον επίπεδο των σπουδών όσων φθάνουν στα πανεπιστήμια, πραγματικά χρειάζεται ενίσχυση ώστε να βελτιωθεί και να διευκολύνει τις μετέπειτα σπουδές.