ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ - Β΄ ΜΕΡΟΣ

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

1. Τι είναι η Αναγέννηση;

Μια γενικότερη πνευματική κίνηση που κύριο χαρακτηριστικό της είναι η αναβίωση των αξιών της κλασσικής αρχαιότητας. Το μυαλό του ανθρώπου ξεφεύγει από τη θρησκευτική σκέψη και γίνεται πιο φιλελεύθερο, ερευνητικό και δημιουργικό. Ο αρχαίος άνθρωπος εμπνέεται από τον αρχαίο κόσμο, στόχος του όμως είναι το μέλλον. Καλλιεργείται έτσι  μια νέα αντίληψη για τον άνθρωπο πάνω στην οποία θα γίνει προσπάθεια να οικοδομηθεί ο νέος  κόσμος.

2. Πού σημειώνονται επαναστατικές επινοήσεις κατά την περίοδο της αναγέννηση;

-στην επιστήμη

-στην τέχνη

-στη λογοτεχνία

3. Από πού ξεκίνησε η αναγέννηση;

Από τις πλούσιες πόλεις της Ιταλίας όπως η Φλωρεντία, η Βενετία και η Ρώμη και πέρασε μετά στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη. Οι πλούσιοι αστοί και ηγεμόνες των πόλεων υποστήριξαν την καλλιτεχνική και πνευματική δραστηριότητα.

4. Τι είναι ο Ανθρωπισμός;

Η στροφή προς τη βαθύτερη γνώση των ελληνικών και λατινικών γραμμάτων και της αρχαιότητας γενικότερα. Οι κλασικές σπουδές προϋπήρχαν στην Ευρώπη και στο Βυζάντιο από το 12ο και 10ο αιώνα αντίστοιχα, τώρα όμως ο λόγιος δεν μελετά τον αρχαίο κόσμο σε θεωρητικό επίπεδο αλλά ψάχνει τις αξίες του για να φτιάξει ένα καινούργιο κόσμο. (Προδρομικές μορφές του ανθρωπισμού: Δάντης, Πετράρχης, Βοκκάκιος)

5.Τι γνωρίζετε για τον καθολικό άνθρωπο;  

Οι ανθρωπιστές θεωρούν ότι ο άνθρωπος είναι το κέντρο του κόσμου. Ένας τέτοιος άνθρωπος πρέπει να έχει μια πολύπλευρη προσωπικότητα, να χαρακτηρίζεται από αγάπη για δημιουργική και δραστήρια ζωή και τέλος πίστη στις πνευματικές και σωματικές δυνάμεις του ανθρώπου. Ο άνθρωπος αυτός ψάχνει για την αληθινή πίστη, αισθάνεται υπεύθυνος για τη μοίρα του και δημιουργός του πολιτισμού του.

6. Πώς βοήθησαν οι έλληνες λόγιοι σε όλη αυτή την πνευματική προσπάθεια;

Πολλές ελληνικές αντιπροσωπείες με εξέχουσες προσωπικότητες ταξίδεψαν στην Ιταλία πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης για να ζητήσουν βοήθεια.  Παραδείγματα:

-  ο Μανουήλ Χρυσολωράς που πήγε στο τέλος του 14ου αι. στη Βενετία για να ζητήσει βοήθεια

- οι εξέχουσες προσωπικότητες που συνοδεύουν τον Ι. Η΄ Παλαιολόγο στη σύνοδο της Φερράρας (1439, ο  Μάρκος Ευγενικός, ο επίσκοπος Νικαίας Βησσαρίων, ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων).

Πολλοί έλληνες λόγιοι διδάσκουν στα ιταλικά πανεπιστήμια και βοηθούν στις εκδόσεις των κλασσικών κειμένων. Το αποτέλεσμα ήταν να υπάρξει έντονο ενδιαφέρον για τη συλλογή των αρχαίων χειρογράφων και έτσι να σωθούν πολλά στις μεγάλες βιβλιοθήκες της Δύσης (Μαρκιανή βιβλιοθήκη της Βενετίας, Λαυρεντιανή βιβλιοθήκη της Φλωρεντίας).

7. Ποιες καινούργιες ιδέες επικράτησαν για την αγωγή και την επιστήμη;

1. Οι άνθρωποι δεν γεννιούνται αλλά γίνονται

2. Η επιστήμη βασίζεται στην παρατήρηση στην εμπειρία και στο πείραμα.

8. Ποια η συμβολή της τυπογραφίας στην αναγέννηση; Πού πέτυχε περισσότερο στο έργο της;

Γύρω στα 1450 ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος από τη Μαγεντία της Γερμανίας χρησιμοποίησε κινητά μεταλλικά στοιχεία για να τυπώνει βιβλία. Το αποτέλεσμα ήταν να τυπωθούν χιλιάδες βιβλία και η πρόσβαση στη γνώση να γίνει πιο εύκολη.

-  το 15ο αι. τυπώθηκαν 30.000- 35.000 βιβλία

- το 16ο αι. τυπώθηκαν 150.000-200.000 βιβλία

-Η φιλομάθεια όμως του κοινού περιορίστηκε στις πόλεις, ενώ στην επαρχία η πλειονότητα του πληθυσμού παρέμενε αναλφάβητη. Αργότερα αφυπνίστηκε περισσότερο ο ανθρώπινος νους με τη συνδρομή του κινήματος του Διαφωτισμού.

ΑΛΛΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Μελετήστε τα παραθέματα των σελίδων 115 και 117 του σχολικού σας βιβλίου και προσπαθήστε να κατανοήσετε τη σημασία της έννοιας «καθολικός άνθρωπος».
2. Παρατηρείστε τη φωτογραφία που παρουσιάζει το γραφείο του ανθρωπιστή στη σελίδα 116 του σχολικού σας βιβλίου. Ποια σημεία της εικόνας θα σας προσέλκυαν την προσοχή ώστε να παρουσιάσετε τον ιδεολογικό προσανατολισμό του ανθρώπου της εποχής της αναγέννησης; (Οδηγία: διαφαίνεται αγάπη προς την αρχαιότητα, τη θρησκευτική πίστη και την επιστήμη).
3. Με αφετηρία την εικόνα του ντα Βίντσι να επισημάνετε την επίδραση της αρχαίας ελληνικής σκέψης στην Αναγέννηση (Οδηγία: μας παραπέμπει στην ανθρωποκεντρική ιδεολογία του Πρωταγόρα και των σοφιστών: πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος»).
4. Η επίδραση της αρχαίας ελληνικής σκέψης μπορεί να επισημανθεί και από τον πίνακα του Ραφαήλ στη σελ. 112, ο οποίος υπαινίσσεται το διττό προσανατολισμό της Αναγέννησης. Ποιος είναι αυτός , κατά τη γνώμη σας;
5. Μελετήστε την εικόνα της σελίδας 118 του σχολικού σας βιβλίου που αποτυπώνει το νέο πνεύμα της αγωγής. Ποιο νομίζετε ότι είναι αυτό;
6. Αφού μελετήσετε το πρώτο διάγραμμα της σελίδας 119 του σχολικού σας βιβλίου να βγάλετε κάποια συμπεράσματα σχετικά με το είδος των βιβλίων που είχαν μεγαλύτερη απήχηση. Τι παρατηρείτε; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
7. Αφού μελετήσετε το δεύτερο γράφημα της σελίδας 119 να εξηγήσετε ποια είναι η κυρίαρχη γλώσσα και γιατί.
8. Αξιολογήστε τη συμβολή των Ελλήνων λογίων της Αναγέννησης. Νομίζετε ότι είχε αναγνωριστεί αυτή η συμβολή στη Δύση, αν κρίνουμε από την εικόνα της σελίδας 117 του σχολικού σας βιβλίου; 
9.  Να δώσετε τους ορισμούς των παρακάτω όρων: αναγέννηση, ανθρωπισμός, καθολικός άνθρωπος.

10. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την Αναγέννηση ως επανάσταση; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας.

11. Ποια είναι η σημασία του όρου ανθρωπιστικές σπουδές στην εποχή μας; Ποια σχέση έχουν οι σπουδές αυτές με το κίνημα του ανθρωπισμού;

ΟΙ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ

Σας δίνεται ο χάρτης της σελίδας 120 του σχολικού σας βιβλίου: μελετήστε τις αποστάσεις των ταξιδιών που επιχειρήθηκαν…

Αν μελετήσουμε τα μέσα της εποχής, πόσο εύκολη θεωρείτε την πραγματοποίηση των ταξιδιών αυτών;
Α. Ο ΠΟΡΤΟΛΑΝΟΣ( φωτογραφία της σελ. 121 του σχολικού σας βιβλίου)

•       Σε τι νομίζετε ότι διαφέρει ένας ο πορτολάνος από τους σημερινούς χάρτες; Πού υστερούσε;

•       Ποιες πληροφορίες προσπαθούσε να μεταφέρει;

Β. Η ΚΑΡΑΒΕΛΑ (φωτογραφία σελ. 121 του σχολικού σας βιβλίου)

•       Μελετήστε το σχήμα του νέου πλοίου και τα πανιά του: η μεγάλη επιφάνεια τους και το τριγωνικό ή τετράγωνο σχήμα τους επιτρέπει να αναπτύσσει μεγάλη ταχύτητα, να αξιοποιεί πλάγιους ή μεταβλητούς ανέμους και να προχωρεί ακόμα και όταν αυτοί είναι αντίθετοι.

•       Να συγκρίνετε το πλοίο με τα παλιότερα πλοία (π. χ. με τα κουπιά), αλλά και να κρίνετε την επάρκεια των νέων δυνατοτήτων για το τεράστιο εγχείρημα των μεγάλων θαλασσοπόρων.

Γ. Ο ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ (φωτογραφία σελ 121 του σχολικού σας βιβλίου)

•       Παρατηρούμε ότι η πορεία χαράσσονταν με τη βοήθεια των άστρων.

•       Πόσο ασφαλές ήταν αυτό; Σκεφτείτε ότι ο Χριστόφορος Κολόμβος δεν αντιλήφθηκε ότι ανακάλυψε μια νέα ήπειρο…

Η παρακάτω πηγή θα σας βοηθήσει να συνειδητοποιήσετε ότι το εγχείρημα των μεγάλων ταξιδιών δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση…

Τα προβλήματα του ταξιδιού των θαλασσοπόρων

       Από τα προβλήματα του ταξιδιού… «Την Τετάρτη, 28 Νοεμβρίου του 1520 ξεμπουκάραμε από εκείνο το στενό και βουτήξαμε στη θάλασσα του Ειρηνικού. Περάσαμε τρεις μήνες χωρίς να βάλουμε στο στόμα μας φρέσκια τροφή κανενός είδους. Τρώγαμε γαλέτα που μόνο γαλέτα δεν ήταν πια αλλά σκόνη με χούφτες σκουλήκια που είχαν φάει το καλύτερο. Μύριζε διαολεμένα ποντικοκάτουρο. Και πίναμε νερό κιτρινισμένο και μουχλιασμένο από την πολυκαιρία συμπληρώνοντας τη διατροφή μας με τα λουριά από βοδινά δέρματα (…) του μεγάλου καταρτιού. Βάζοντας τα να μουσκέψουν στη θάλασσα τέσσερις πέντε μέρες και αφήνοντάς τα μετά λίγο πάνω στα κάρβουνα δεν ήταν κι άσχημη τροφή».

Αντόνιο Πιγκαφέτα  & Μαγγελάνος, Το πρώτο ταξίδι γύρω από τον κόσμο εισαγωγή-μετάφραση Ν. Πρατσίνης, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 1999, σελ. 78

Για να πάρετε μια γεύση για την ασθένεια της πανούκλας που θέρισε τόσο τους ιθαγενείς Αζτέκους, αλλά είχε μεταφερθεί και στην Ευρώπη και θέρισε μεγάλο μέρος του πληθυσμού της…

Μια επιδημία πανούκλας

Οι Αζτέκοι περιγράφουν μια επιδημία πανούκλας:

«Όταν οι Ισπανοί εγκατέλειψαν την πόλη του Μεξικού και πριν κάνουν άλλα σχέδια για να μας επιτεθούν ξανά, έπεσε ανάμεσά μας μια μεγάλη αρρώστια, η πανούκλα. Μας σάρωσε σκοτώνοντας τεράστιο αριθμό ανθρώπων. Τα σώματα πολλών άλλων καλύφθηκαν με πληγές … πολλοί πέθαναν από την αρρώστια και πολλοί άλλοι από την πείνα, καθώς δεν υπήρχε κανείς ζωντανός για να τους φροντίσει … πολλοί είχαν τα πρόσωπά τους παραμορφωμένα, άλλοι είχαν σημάδια που τους έμειναν για πάντα. Άλλοι έχασαν την όρασή τους, έμειναν τυφλοί» .

Φλωρεντινός Κώδικας, Ιστορία της κατάκτησης, γραμμένη το 1550 από Αζτέκους, για τον μοναχό Μπερναρντίνο ντε Σαχαγκούν

Το επόμενο ερώτημα λοιπόν που προκύπτει εύλογα ήταν για ποιο λόγο τόσοι άνθρωποι από την Ευρώπη υπέβαλαν τον εαυτό τους σε τόσο μεγάλους κινδύνους; Τα παραθέματα των σελίδων 120 και 122 του σχολικού βιβλίου μπορούν να σας βοηθήσουν τόσο να απαντήσετε σε αυτό το ερώτημα, όσο και να προβληματιστείτε ώστε τελικά να ξεχωρίσετε τις αληθινές αιτίες από τις προφάσεις των ταξιδιών…

Να ξεχωρίσετε τις πραγματικές αιτίες των ταξιδιών από τις αφορμές, οι οποίες προβλήθηκαν. Σημείωση: βέβαια αρκετοί άνθρωποι της εποχής τις πίστευαν και ως πραγματικές αιτίες, όχι όμως όλοι…

Μελετώντας τα δύο πρώτα διαγράμματα της σελίδας 126 του βιβλίου, να εντοπίσετε τα κέρδη που αποκόμισε η Ευρώπη, απομυζώντας στην ουσία τους πόρους και το ανθρώπινο δυναμικό των άλλων ηπείρων και να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

Προϊόντα που εξάγει  στις άλλες ηπείρους	Εισαγωγές από την Ασία	Εισαγωγές από την Αμερική	Εισαγωγές από την Αφρική

Ποια ήταν η συμπεριφορά των Ευρωπαίων απέναντι στους ιθαγενείς;  Αφετηρία του προβληματισμού μπορούν να αποτελέσουν οι δύο εικόνες που δίνονται από το σχολικό βιβλίο στη σελίδα 123:

Να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα :
α. Παρατηρήστε τον οπλισμό και την εμφάνιση των νεοφερμένων σε σχέση με την εμφάνιση των ντόπιων.
β. Ποια χειρονομία παρατηρείτε ότι κάνουν οι ιθαγενείς στην πρώτη εικόνα;
γ. Πώς σας φαίνεται στη δεύτερη εικόνα ότι ο Κορτές μπαίνει έφιππος στην πρωτεύουσα των Αζτέκων;

Πρόθεσή μας είναι να επισημανθεί α) η αδυναμία των ιθαγενών β) η ισχύς και ίσως η αλαζονεία των νεοαφιχθέντων.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ

α) Ποια άλλα μέσα, εκτός από τα όπλα, μπορεί να χρησιμοποιήσει ο ισχυρός για να κατακτήσει το λιγότερο ισχυρό; β) Έχουμε ηθικό δικαίωμα να θεωρήσουμε το δικό μας πολιτισμό ιεραρχικά ανώτερο και να τον επιβάλουμε σε «απολίτιστα όντα»;

Μελετήστε συμπληρωματικά τις πληροφορίες που παίρνετε από τις παρακάτω πηγές:

Α. Ο ειρηνικός χαρακτήρας των Ινδιάνων

«Ενώ οι Ινδιάνοι είχαν φιλικά αισθήματα, οι Ευρωπαίοι εισέβαλαν στις περιοχές της Αμερικής σαν πεινασμένοι λύκοι. Οι λόγοι για τους οποίους σκοτώθηκαν τόσο πολλοί ιθαγενείς είναι οι εξής: Πρώτο γιατί οι Ευρωπαίοι που έφτασαν εδώ, είχαν την πεποίθηση ότι, επειδή οι ντόπιοι δεν πίστευαν στη χριστιανική θρησκεία, νομιμοποιούνταν να τους σκοτώνουν ή να τους αιχμαλωτίζουν… Δεύτερο, οι ιθαγενείς αυτοί ήταν οι πιο ήσυχοι και πιο ειρηνικοί άνθρωποι του κόσμου, εντελώς άοπλοι. Τρίτο, πρέπει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα αυτών που έχουν έρθει εδώ από την Ισπανία είναι ληστές, αποβράσματα της κοινωνίας, συρφετός κακοποιών».

Από τη Σύντομη Αναφορά για την καταστροφή των Δυτικών Ινδιών, 1552, του Επισκόπου Βαρθολομαίου Λας Κάζας

Β. Μια εικόνα Αφρικανών δούλων

Η περιγραφή των πρώτων Αφρικανών δούλων από έναν Πορτογάλο «Ποια καρδιά μπορεί να είναι τόσο σκληρή που να μη νιώσει οίκτο βλέποντας αυτή τη συνοδεία; (…) Μερικοί είχαν τα κεφάλια τους σκυμμένα και τα πρόσωπα λουσμένα στα δάκρυα, κοιτώντας ο ένας τον άλλον· άλλοι στέκονταν στενάζοντας με πόνο, κοιτώντας ψηλά τον ουρανό. (…) Κάθε φορά που έβαζαν χώρια τους γιους, όταν αυτοί έβλεπαν τους πατέρες τους αλλού, σηκώνονταν με μεγάλη ορμή και έτρεχαν κοντά τους. Οι μητέρες έσφιγγαν τα άλλα παιδιά στην αγκαλιά τους και έπεφταν μαζί τους κάτω, αψηφώντας τα κτυπήματα που δέχονταν, φτάνει μόνο να μην τους τα έπαιρναν (…)».

     Κόμης Εάνες ντε Ζουράρα, βιογράφος του Ερρίκου του Θαλασσοπόρου.

Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΔΥΟ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Γ. Ο Βεσπούτσι μιλά για την «ανηθικότητα» των ιθαγενών       Ο Βεσπούτσι αναφέρεται στην «ανηθικότητα» των ιθαγενών της Αμερικής    « Όλοι αυτοί κυκλοφορούν γυμνοί όπως ήρθαν στη γη, χωρίς να ντρέπονται καθόλου. Κι αν έπρεπε να σας διηγηθώ πόσο λίγο ντρέπονται, θα έπρεπε να αρχίσω να λέω απρέπειες, γι’ αυτό είναι καλύτερα να σιωπήσω». Αμέρικο Βεσπούτσι Ο Νέος Κόσμος, Επιστολές προς τον Λαυρέντιο των Μεδίκων

Δ. Και ο αντίλογος… «Η Εξοχότητά του θα πρέπει να ξέρει ότι βρήκαμε τις χώρες αυτές σε μια κατάσταση, όπου δεν υπήρχαν κλέφτες, κακοί άνθρωποι ή αργόσχολοι. Εμείς μεταμορφώσαμε αυτούς τους ντόπιους που έχουν τόση σοφία και διαπράττουν τόσο λίγα εγκλήματα. Τότε δεν υπήρχε καθόλου κακό, αλλά τώρα δεν υπάρχει τίποτα καλό».        Μάντσιο Σιέρρα, κονκισταδόρ στην υπηρεσία του Πιθάρο, Έκθεση προς τον βασιλιά της Ισπανίας, 1589

Μελετήστε  το χάρτη της σελίδας 125 του σχολικού βιβλίου με θέμα συζήτησης :
Το αποικιακό μονοπώλιο
Η διανομή του κόσμου: πόσο μεγάλη έκταση εκμεταλλεύονταν δύο μόνο λαοί; Υπάρχει δικαιοσύνη σε αυτό;

Από όσα διδαχθήκατε στα δύο προηγούμενα μαθήματα, και μελετώντας προσεκτικά τα κεφάλαια δ και ε των σελίδων 123-126 του σχολικού σας βιβλίου, γράψτε ποιες νομίζετε ότι είναι οι θετικές και ποιες οι αρνητικές πλευρές των Ανακαλύψεων.

Ερωτήσεις

1.       Ποια ήταν τα αίτια που οδήγησαν στις Ανακαλύψεις;

2.       Ποιες χώρες πρωτοστάτησαν στα εξερευνητικά ταξίδια;

3.       Ποια νέα τεχνικά μέσα συνέβαλαν στη διευκόλυνση των εξερευνητών;

4.       Να αναφέρετε τα ονόματα των μεγάλων εξερευνητών, τις χώρες που τους χρηματοδοτούσαν και τα εξερευνητικά ταξίδια που πραγματοποίησαν.

5.       Τι γνωρίζετε για τη συνθήκη της Τορντεζίλα; Σε ποιες περιοχές επεκτάθηκαν οι Ισπανοί και σε ποιες οι Πορτογάλοι και ποιες ήταν οι οικονομικές δραστηριότητες που ανέπτυξαν;

6.       Ποιες χώρες ακολούθησαν τους Ισπανούς και τους Πορτογάλους στα εξερευνητικά τους ταξίδια;

7.       Πως αντιμετωπίστηκαν οι προκολομβιανοί πολιτισμοί από τους αποίκους;

8.       Ποιες ήταν οι οικονομικές επιπτώσεις των Ανακαλύψεων στην Ευρώπη;

9.       Ποιες ήταν οι κοινωνικές επιπτώσεις των Ανακαλύψεων στην Ευρώπη;

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

1. Ποια ήταν τα αίτια της αντίδρασης στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία;

Η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία χάνει το ηθικό κύρος της λόγω:

-          διοικητικής ανεπάρκειας

-          υπερβολικής πολυτέλειας

-          ηθικής διαφθοράς πολλών από τους εκκλησιαστικούς αξιωματούχους

-          αμάθειας ιδίως του κατώτερου κλήρου σε μια εποχή κατά την οποία νέοι ορίζοντες ανοίγονται στους Ευρωπαίους

-          ελέγχου των πιστών με τη διαρκή απειλή του κακού

-          εφεύρεσης μεθόδων άφεσης αμαρτιών, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τα συγχωροχάρτια.

2. Από πού ξεκίνησε η αντίδραση σε αυτές τις αδυναμίες της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας;

Ξεκίνησε από τους φορείς του ανθρωπιστικού κινήματος.

3. Ποιο ήταν το βασικό αίτημά τους;

Αίτημά τους ήταν να μπορεί ο κάθε χριστιανός να μελετά μόνος του την Αγία Γραφή, ώστε να μπορέσει να κατανοήσει το αυθεντικό πνεύμα του Χριστιανισμού, χωρίς τις παρερμηνείες των σχολιαστών του Μεσαίωνα.

4. Ποιες ήταν οι προϋποθέσεις που συνέβαλαν στην εκπλήρωση του παραπάνω στόχου;

-η πρόοδος της τυπογραφίας ( όλο και περισσότεροι είναι σε θέση να διαβάζουν)

-η μετάφραση της Αγίας Γραφής σε λαϊκή γλώσσα από το πρώτο μισό του 16^ου αιώνα.

5. Ποιος ήταν ο χαρακτήρας της θρησκευτικής μεταρρύθμισης;

 Η θρησκευτική μεταρρύθμιση ήταν ένα κίνημα όχι μόνο θρησκευτικό, αλλά και με κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα.

Ο θρησκευτικός χαρακτήρας:  είναι αίτημα ο κάθε χριστιανός να μελετά μόνος του την Αγία Γραφή, ώστε να μπορέσει να κατανοήσει το αυθεντικό πνεύμα του Χριστιανισμού, χωρίς τις παρερμηνείες των σχολιαστών του Μεσαίωνα.

Ο κοινωνικός χαρακτήρας: Ο πληθυσμός στη Γερμανία είναι δυσαρεστημένος,  γιατί αναγκάζεται να πληρώνει μεγάλα ποσά στην Εκκλησία για να φτιαχτούν μεγαλοπρεπή οικοδομήματα στην Ρώμη.

Ο πολιτικός χαρακτήρας: Οι Γερμανοί ηγεμόνες θέλουν να ξεφύγουν από την επιρροή του πάπα και την επικυριαρχία του γερμανού αυτοκράτορα.

6. Γιατί η αντίδραση αυτή εκδηλώνεται κυρίως στις γερμανικές χώρες;

Þ      Ο πληθυσμός είναι δυσαρεστημένος γιατί αναγκάζεται να πληρώνει μεγάλα ποσά στην Εκκλησία για να φτιαχτούν μεγαλοπρεπή οικοδομήματα στην Ρώμη.

Þ      Οι Γερμανοί ηγεμόνες θέλουν να ξεφύγουν από την επιρροή του πάπα και την επικυριαρχία του γερμανού αυτοκράτορα.

7. Ποια ήταν η αφορμή για την εκδήλωση του κινήματος της Μεταρρύθμισης;  

Το 1515 ο πάπας Λέων Ι΄ έδωσε άδεια για μαζική πώληση συγχωροχαρτιών, δηλαδή εγγράφων άφεσης αμαρτιών στον μοναχό Τέτζελ στη Γερμανία. Αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση του γερμανού μοναχού και θεολόγου Μαρτίνου Λουθήρου.

8. Ποια ήταν τα βασικά γεγονότα της περιόδου αυτής;

Ø  1517: Ο Λούθηρος θυροκόλλησε σε εκκλησία της Βιτεμβέργης ένα κατάλογο από 95 θέσεις δηλαδή επιχειρήματα που καταδίκαζαν τα συγχωροχάρτια και αμφισβητούσαν τις απόψεις του πάπα σε πολλά ζητήματα.

Ø  Ο πάπας αφόρισε το Λούθηρο ως αιρετικό.

Ø  1520: Ο Λούθηρος έκαψε δημόσια το έγγραφο του αφορισμού του.

Ø  Ο Λούθηρος  καλείται σε απολογία μπροστά στη Δίαιτα από τον γερμανό αυτοκράτορα Κάρολο Ε ΄, αρνείται να αποκηρύξει τις θέσεις του και καταδικάζεται ως αιρετικός.

Ø  1529: Οι γερμανοί ηγεμόνες, οπαδοί του Λουθήρου διαμαρτύρονται γιατί η Δίαιτα αποκήρυξε το λουθηρανισμό και γιατί δε γίνονται σεβαστές οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις (έτσι ονομάστηκαν διαμαρτυρόμενοι)

Ø  1530: Ομολογία της Αυγούστας- έγγραφο με τις βασικές αρχές του Λουθηρανισμού που υπέβαλαν οι διαμαρτυρόμενοι στη Δίαιτα.

Ø  Γενικευμένος εμφύλιος πόλεμος των μεταρρυθμιστών με τις αυτοκρατορικές δυνάμεις

Ø  1555: Ειρήνη της Αυγούστας: ο Λουθηρανισμός αναγνωρίζεται ως νόμιμος και δίνεται το δικαίωμα σε κάθε ηγεμόνα να επιβάλλει στο κράτος του το Δόγμα που επιθυμεί.

9. Πώς διαδόθηκε η Μεταρρύθμιση;

Περιοχές διάδοσης	Μεταρρυθμιστές	Βασικά γεγονότα
Σκανδιναβικές  χώρες		Επεκτείνεται και εκεί ο Λουθηρανισμός
Ελβετία, Ζυρίχη	Εφημέριος καθεδρικού ναού της Ζυρίχης, Ζβίγγλιος	Ένοπλη σύγκρουση με τους καθολικούς κατά τη διάρκεια της οποίας σκοτώθηκε ο Ζβίγγλιος
Ελβετία, Γενεύη  Γαλλία, Κάτω Χώρες, Σκωτία	Ιωάννης Καλβίνος	Ο καλβινισμός συνάντησε τη σφοδρή αντίδραση από τους ηγεμόνες της Γαλλίας και των Κάτω Χωρών. Μαύρη σελίδα στην ιστορία αποτελεί  η Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου (24-08-1572): 2000 Ουγενότοι (= διαμαρτυρόμενοι) σφαγιάστηκαν μέσα σε μια νύχτα στο Παρίσι, από τους καθολικούς.
Αγγλία	Α. Ιωάννης Ουίκλιφ (14ος αι.) Β. Ερρίκος Η΄ (16ος αι.)	Χαρακτηρίστηκε ως αιρετικός και ενδυναμώθηκε με την επίδραση του χριστιανικού ανθρωπισμού Συγκρούστηκε με τον πάπα για προσωπικούς λόγους, στάθηκε η αφορμή α. για οριστική ρήξη της εκκλησίας τηςΑγγλίας με τη Ρώμη β. ήταν η αφετηρία της αγγλικανικής μεταρρύθμισης που είχε χαρακτήρα θρησκευτικό, πολιτικό και πνευματικό. Ο αγγλικανισμός συνδύαζε στοιχεία του καλβινισμού και του λουθηρανισμού. Αργότερα εδραιώθηκε η αγγλικανική εκκλησία και ήταν η μόνη επίσημη θρησκεία  που αναγνωριζόταν από το κράτος

10. Ποιες ήταν οι συνέπειες της Μεταρρύθμισης:

-          Σημαίνει το τέλος της θρησκευτικής ενότητας της Ευρώπης. Μακροχρόνιες συγκρούσεις

-          Αρχίζουν να διαμορφώνονται οι εθνικές ταυτότητες ( θρησκευτικές διαμάχες στη Γαλλία, η Ολλανδία αποσπάται από την Ισπανία, Τριακονταετής πόλεμος)

-          Η Μεταρρύθμιση, κυρίως ο Καλβινισμός, χαρακτηρίζεται από δημοκρατικό πνεύμα και υποστηρίζει την ελευθερία της ατομικής δραστηριότητας. Έτσι συμβάλλει στην ανάπτυξη κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και κεφαλαιοκρατικού συστήματος (χώρες όπως η Ολλανδία, η Αγγλία και οι Η.Π.Α. πρωτοστάτησαν στις πολιτειακές μεταβολές και στις γενικότερες εξελίξεις, ενώ οι καθολικές χώρες, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία παρουσίασαν σημαντική υστέρηση).

-          Σημαντικές μεταβολές στις αντιλήψεις για την αυτονομία του ατόμου και στις γενικότερες απόψεις για τις κοινωνικές σχέσεις.

-          Διάδοση της παιδείας.

-          Νέα ρεύματα στις επιστήμες, στα γράμματα και στις τέχνες.

11. Τι ονομάζουμε Αντιμεταρρύθμιση;

Είναι η  προσπάθεια της Καθολικής εκκλησίας να αντιδράσει.

12. Ποιους τρόπους χρησιμοποίησε η Καθολική Εκκλησία για να αντιδράσει;

Οι τρόποι αντίδρασης ήταν οι εξής:

α. Αναδιοργάνωση των μοναχικών ταγμάτων ώστε να προπαγανδίσουν τον καθολικισμό μέσα από α. φιλανθρωπικό έργο (εκπαιδευτήρια, νοσοκομεία, άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα) και β. έκδοση βιβλίων.

β. Ιερά εξέταση(= μεσαιωνικός θεσμός): προσπάθεια να περιοριστούν οι μεταρρυθμιστικές ιδέες με τη χρήση βασανιστηρίων και καύσης στην πυρά.

γ. Λογοκρισία: ένα συμβούλιο λογοκρισίας κατά διαστήματα φτιάχνει ένα κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων, θεολογικών, φιλολογικών, επιστημονικών, που, κατά την άποψή τους, περιείχαν αιρετικές θέσεις.

δ. Σύνοδος του Τρέντο (1545): αναλαμβάνει τη προσπάθεια να ανασυγκροτήσει ηθικά και πνευματικά την εκκλησία και να ξεκαθαρίσει το καθολικό δόγμα.

Ερωτήσεις

1. Αφού μελετήσετε το παράθεμα της σελίδας 127 και το πρώτο παράθεμα της σελίδας 128, να εντοπίσετε αδυναμίες της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, που πιθανόν να οδήγησαν στο κίνημα της θρησκευτικής μεταρρύθμισης. Να μελετήσετε το πρώτο απόσπασμα της σελίδας 127 του σχολικού σας βιβλίου και να εντοπίσετε και άλλα αίτια.
2. Μελετώντας το δεύτερο παράθεμα και την εικόνα της σελίδας 128, καθώς και τα δύο παραθέματα της σελίδας 129, ποια νομίζετε ότι ήταν τα αιτήματα του Λούθηρου και σε ποια κακώς κείμενα της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας αντιτίθονταν;
3. Αφού μελετήσετε την εικόνα της σελίδας 130 του σχολικού σας βιβλίου, να αναφερθείτε στα γεγονότα της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου, κάνοντας αναφορά στις συνέπειες του τυφλού φανατισμού.
4. Μελετήστε το απόσπασμα «γ. Η διάδοση της Μεταρρύθμισης» και εντοπίστε τα κίνητρα που οδήγησαν τους κοσμικούς ηγεμόνες να έρθουν σε σύγκρουση με τον παπισμό και να προωθήσουν τη θρησκευτική μεταρρύθμιση στις χώρες τους.
5. Μελετήστε το παράθεμα της σελίδας 130 του σχολικού σας βιβλίου και διατυπώστε κάποιες κρίσεις, όσον αφορά στη θεμελιώδη αρχή της Καλβινικής διδασκαλίας.
6.  Εντοπίστε την επίδραση των ιδεών του Διαφωτισμού στη σκέψη του Μ. Λούθηρου, τεκμηριώνοντας την άποψή σας με τις ιστορικές σας γνώσεις και κάνοντας αναφορά σε χωρία του κειμένου που σας δίνεται.

“Εάν δε με πείσουν με επιχειρήματα από την Αγία Γραφή ή με αδιάσειστη λογική, δεν μπορώ να αναιρέσω τις θέσεις μου, γιατί δεν πιστεύω στο αλάθητο του πάπα, ούτε στο αλάθητο των συνόδων, γιατί όλοι γνωρίζουν ότι πολλές φορές και οι πάπες και οι σύνοδοι έχουν σφάλει και έχουν πέσει σε αντιφάσεις. Εγώ έχω πειστεί από τα βιβλικά επιχειρήματα που έχω ήδη αναφέρει και είμαι απόλυτα ενωμένος με το λόγο του Θεού. Δεν μπορώ και δε θέλω να ανακαλέσω τίποτα, γιατί δεν είναι ορθό, και αντίθετα είναι επικίνδυνο να πράττει κανείς αντίθετα με τη φωνή της συνείδησής του. Ο Θεός ας με βοηθήσει”.

Τμήμα από την απολογία του Λούθηρου στη Βορμς

7. Μελετήστε την εικόνα της σελίδας 129 και κρίνετε πόσο επικίνδυνη για τη ζωή τους ήταν η ενέργεια του Λούθηρου και των μαθητών του. Αιτιολογήστε την άποψή σας. Δώστε έναν τίτλο στην εικόνα.
8. Παρατηρείστε την εικόνα της σελίδας 131 του σχολικού σας βιβλίου και σχολιάστε τη.

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ (1688-1789)

 α. To πλαίσιο διαμόρφωσής του

1.       Τι είναι ο Διαφωτισμόςή Αιώνας των Φώτων; 

Ένα γενικότερο ιδεολογικό κίνημα που εκφράστηκε με:

·         τάση για πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές

·         ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της επιστήμης

·         πίστη στην πρόοδο του ανθρώπου    

2.       Σε ποιες χώρες διαμορφώνεται το κίνημα αυτό;

Στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και συγκεκριμένα στην Αγγλία και τη Γαλλία.

Αγγλία(από τις αρχές του 18^ου αι.):

·         Είναι  η μεγαλύτερη εμπορική και ναυτική δύναμη στον κόσμο

·         Η αστική τάξη επιβάλλει τη συνταγματική μοναρχία και τον κοινοβουλευτισμό με την Ένδοξη Επανάσταση (1688).

·         Επικρατεί φιλελεύθερη νοοτροπία.

Γαλλία:

·         Η απόλυτη μοναρχία αποκομμένη από τα γεγονότα εμποδίζει την αστική τάξη να προχωρήσει σε αλλαγές.

·         Η σύγκρουση μεταξύ τους θα οδηγήσει στη Γαλλική επανάσταση (1789).

3.        Τι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη;

·         Οι χώρες της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης είτε παρακολουθούν από απόσταση τις εξελίξεις είτε παραμένουν στο περιθώριο.

Β. Ιδέες και φορείς τους

4. Ποιος είναι ο ρόλος των φιλοσόφων του Διαφωτισμού;

·         αναλύουν τα κοινωνικά φαινόμενα

·         ξεκινώντας από τις επιτυχίες της επιστήμης και βασιζόμενοι στον ορθό λόγο προτείνουν λύσεις για τη βελτίωση του ανθρώπου και την ανάπλαση της κοινωνίας.
 

5. Να παρουσιάσετε τους βασικούς  εκπροσώπους  του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και τις ιδέες τους.

α. Βολταίρος:

·         Υπερασπίστηκε την ανεξιθρησκία και γενικότερα την πνευματική ανεκτικότητα.

·         Συγκρούστηκε ακόμα και με την κρατική εξουσία.

β. Τζον Λοκ: 

·         Ο Λοκ πίστευε ότι οι κυβερνήσεις είναι το αποτέλεσμα της συμφωνίας που γίνεται με το λαό (Κοινωνικό συμβόλαιο). Αν η κυβέρνηση δεν τηρήσει τη συμφωνία αυτή ο λαός έχει δικαίωμα να αντισταθεί ή και να επαναστατήσει.

γ . Μοντεσκιέ:

·         Στο βιβλίο του το «Πνεύμα των νόμων» υπάρχει η θεωρία του για το χωρισμό των εξουσιών σε  δικαστική εκτελεστική, νομοθετική για να μην είναι η διακυβέρνηση αυταρχική.

·         Η θεωρία αυτή άσκησε μεγάλη επίδραση στα πολιτικά και πολιτειακά κείμενα της εποχής (π.χ. στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, κατά τη Γαλλική Επανάσταση).

δ. Ρουσσώ:

·         Πιστεύει στο δημοκρατικό πολίτευμα με βάση το σεβασμό των νόμων. Η Κυβέρνηση μας λέει στο έργο του «Κοινωνικό Συμβόλαιο» πρέπει να υπακούει στη γενική Βούληση του λαού.

·         Ο Ρουσσώ πιστεύει ακόμα στην ισότητα των ανθρώπων, κάτι που υπήρχε στη φύση και η δημιουργία του θεσμού της ιδιοκτησίας το κατέστρεψε. Οι άνθρωποι, λοιπόν, πρέπει να επιστρέψουν σε μια ενδιάμεση κοινωνία, μεταξύ της φυσικής και σύγχρονής τους, χωρίς αυτό να σημαίνει επιστροφή στις πρωτόγονες συνθήκες , απόρριψη της προόδου ή του θεσμού της ιδιοκτησίας.

·         Βασικό ρόλο στην καλυτέρευση της κοινωνίας παίζει η εκπαίδευση του λαού. Στο έργο του «Αιμίλιος» τονίζει το σεβασμό της προσωπικότητας του παιδιού και προτείνει μια καινούργια παιδαγωγική μέθοδο που βασίζεται στη φυσική διδασκαλία.

ε. Μπεκαρία:

·         Στο έργο του «Περί εγκλημάτων και ποινών» μιλάει για αλλαγή της ιδέας της τιμωρίας και για πιο ανθρώπινες ποινές. Πιστεύει ότι η τιμωρία πρέπει να είναι μέσο σωφρονισμού και όχι μέσο εκδίκησης.

στ. Πολλοί διαφωτιστές μίλησαν για κατάργηση της δουλείας.

 Γ. Η διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού

6. Με ποιους τρόπους διαδίδονταν  οι ιδέες του Διαφωτισμού;

Οι ιδέες του Διαφωτισμού διαδόθηκαν μέσα από:

·         εφημερίδες

·         βιβλία

·         Γαλλική εγκυκλοπαίδεια

·         συγκεντρώσεις σε σαλόνια ή σε άλλους χώρους

·         επιστημονικές ακαδημίες

·         λέσχες και μυστικές ενώσεις

·         ταξίδια των διαφωτιστών σε άλλες χώρες όπου μιλούσαν για τις ιδέες τους στις αυλές των πεφωτισμένων ηγεμόνων (για παράδειγμα του Φρειδερίκου Β΄ της Πρωσίας και Αικατερίνης της Ρωσίας).

·         μετασχηματισμό  στο λεξιλόγιο με αλλαγή των σημασιών των λέξεων ή του λεξιλογίου. Λέξεις χαρακτηριστικές όπως  εξουσία, κράτος, κοινωνία, μεσαία τάξη, φύση, ευτυχία, αρετή, πρόοδος εμφανίστηκαν στο λεξιλόγιο των ευρωπαϊκών γλωσσών κατά το 18^ο αιώνα.

·         λεξικά

δ. Οι επιδράσεις του Διαφωτισμού

Προς μια νέα κοινωνία

7. Ποιες ήταν οι επιδράσεις του Διαφωτισμού;

Γενικά Ο Διαφωτισμός αποτέλεσε υπόβαθρο για ραγδαίες εξελίξεις σε Ευρώπη και Αμερική

·         συνέβαλε στη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου μέσα από α. τη διεύρυνση της εκπαίδευσης β. την υποχώρηση του θρησκευτικού φανατισμού γ. την ενίσχυση του αιτήματος για ισότητα και για κατάργηση της δουλείας

·         οι ιδέες του Λοκ επέδρασαν στην Αμερικανική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας

·         οι ιδέες του Μοντεσκιέ επηρέασαν τα βασικά άρθρα του Αμερικανικού Συντάγματος.

Η απήχηση στον ελλαδικό χώρο και στη Βαλκανική

8. Τι είναι ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός και πότε εμφανίζεται ιστορικά;

 Είναι ένα πνευματικό κίνημα που αναπτύχθηκε στον ελληνικό χώρο κατά την περίοδο 1750-1821, ανάλογο του Ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Διαμορφώθηκε κάτω από την επίδραση του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, ο οποίος έγινε γνωστός μέσω των παροικιών και στον υπόδουλο ελληνισμό με μια σχετική, βέβαια, καθυστέρηση. Αντικειμενικός σκοπός του κινήματος ήταν να φωτίσει τους υπόδουλους Έλληνες, ώστε να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους. Για το σκοπό αυτό α. ιδρύθηκαν σχολεία, β. εκδόθηκαν βιβλία, γ. μελετήθηκαν οι θετικές επιστήμες και δ. επιδιώχθηκε σύνδεση με την αρχαιότητα.

9. Όλοι οι φορείς του Νεοελληνικού Διαφωτισμού συμφωνούν μεταξύ τους;

Οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί των φορέων του Διαφωτισμού στον ελληνικό χώρο έχουν μεγάλο εύρος και εκτείνονται από την προσκόλληση σε παραδοσιακές αξίες μέχρι την πλήρη αποδοχή των ευρωπαϊκών ιδεών.

10. Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και ποιες οι βασικές ιδέες τους;

·         ο Ευγένιος Βούλγαρις

·          ο Ιώσηπος Μοισιόδακας

·          ο Δημήτριος Καταρτζής

·          οι συγγραφείς της Νεωτερικής Γεωγραφίας Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς

·         ο Ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας

·         Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος (1757-1798)

α.  επιδιώκει μέσα από το μεταφραστικό και συγγραφικό έργο του να φέρει σε επαφή τους Έλληνες με την ευρωπαϊκή σκέψη και να τους προετοιμάσει για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους. Με το έργο του Φυσικής Απάνθισμα επιχειρεί να καλλιεργήσει στους συμπατριώτες του την ορθολογική σκέψη μέσω των φυσικών επιστημών.

β. τυπώνει μια σειρά από χάρτες, μεταξύ των οποίων και τη Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος, όπου δείχνει  την έκταση και την ακτινοβολία του Ελληνισμού

γ. τυπώνει  βιβλία με πατριωτικό περιεχόμενο, από τα οποία το πιο σημαντικό είναι η Νέα Πολιτική Διοίκησις, μέρος του οποίου αποτελεί και ο περίφημος Θούριος

δ. Ο Ρήγας οραματιζόταν κοινή εξέγερση όλων των βαλκανικών λαών εναντίον του δυνάστη και την ίδρυση μιας παμβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας. Τα επαναστατικά του όμως σχέδια ματαιώθηκαν, όταν οι αυστριακές αρχές τον συνέλαβαν στην Τεργέστη και τον παρέδωσαν στις οθωμανικές αρχές του Βελιγραδίου, όπου και εκτελέστηκε το 1798.

·         Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833)

α.  είναι υπέρμαχος της εξέλιξης και της προόδου. Απορρίπτει όμως τις επαναστατικές ακρότητες και γι’ αυτό στις γλωσσικές, πολιτικές και κοινωνικές ιδέες ακολουθεί τη μέση οδό

β. υπερασπίζεται θερμά τις φιλελεύθερες ιδέες με την Αδελφική Διδασκαλία (1798), όπου κατηγορεί τους  εθελόδουλους και τους συντηρητικούς

γ. υποστηρίζει τη μετακένωση, δηλαδή τη μετάδοση στους Έλληνες των αξιών και γενικότερα της παιδείας την οποία οι δυτικοευρωπαίοι δέχθηκαν από την ελληνική κλασική Αρχαιότητα

δ.  αφοσιώνεται, από το 1804, στην έκδοση αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων με προλεγόμενα, όπου εκθέτει τις γλωσσικές και παιδαγωγικές του απόψεις.

11. Ποια ήταν η απήχηση που είχαν οι ιδέες του νεοελληνικού διαφωτισμού;

α. Στις ιδέες του εκδηλώθηκαν και αντιδράσεις από συντηρητικούς κύκλους. Παράδειγμα αποτελεί το έργο του Αθανάσιου Πάριου Αντιφώνησις προς τον παράλογον ζήλον των από της Ευρώπης ερχομένων φιλοσόφων.

β. Ωστόσο οι επαναστατικές ιδέες του νεοελληνικού διαφωτισμού συντέλεσαν στην ωρίμαση της ιδέας για εθνική απελευθέρωση που θα στηριζόταν μόνον σε ελληνικές δυνάμεις.

12. Σε ποιες άλλες περιοχές  εκτός Ελλάδας διαδόθηκε ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός;

·         σε άλλες υπό οθωμανική κυριαρχία χώρες της Βαλκανικής

·          κυρίως όμως στη Μολδοβλαχία,  γιατί διοικούνταν από Έλληνες ή  εξελληνισμένους ηγεμόνες.

Ερωτήσεις

1. Κάτω από ποιες συνθήκες (οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές) εκδηλώθηκε το κίνημα του Διαφωτισμού;

2. Ποια χώρα υπήρξε η αφετηρία του Διαφωτισμού και ποια το επίκεντρό του;

3. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο του όρου Διαφωτισμός και να αναφερθείτε στα γενικά χαρακτηριστικά του γνωρίσματα.

4. Ποιες υπήρξαν οι ιδέες των Διαφωτιστών σχετικά με την ανεξιθρησκία και την πνευματική ανεκτικότητα;

5. Αφού μελετήσετε προσεκτικά τα παραθέματα της σελ. 160 και το πρώτο παράθεμα της σελ. 161 του σχολικού βιβλίου από το έργο του Βολταίρου, να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
α) Γιατί είναι αναγκαία η αμοιβαία ανοχή των ανθρώπων, κατά τον Βολταίρο;
β) Σε ποιους αναφέρεται η πρώτη παράγραφος του παραθέματος «Περί Ανεξιθρησκίας»;
γ) Ποια χώρα θεωρεί ο Βολταίρος υπόδειγμα για την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και γιατί;

6. Ποιες υπήρξαν οι ιδέες των φορέων του Διαφωτισμού αναφορικά με την πολιτική;

7. Ποιο περιεχόμενο δίνει ο Τζον Λοκ στον όρο «κοινωνικό συμβόλαιο»;

8. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αξιοποιώντας το δεύτερο παράθεμα της σελ. 161 του σχολικού βιβλίου να εξηγήσετε ποια είδη πολιτευμάτων διακρίνει ο Μοντεσκιέ και ποιον κίνδυνο επισημαίνει;

9. Αφού μελετήσετε το τρίτο παράθεμα της σελ. 161 και τα δύο πρώτα παραθέματα της σελ. 162 του σχολικού βιβλίου και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε στο περιεχόμενο που δίνει ο Ρουσσό στη Γενική Βούληση και στη θέση που κατέχει ο νόμος στη θεωρία του για την πολιτική ζωή.

10. Ποιες υπήρξαν οι ιδέες των φορέων του Διαφωτισμού για την παιδεία; Να λάβετε υπ’ όψιν και το τρίτο παράθεμα της σελ. 162 του σχολικού βιβλίου.

11. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο της έννοιας αρετή με βάση το παράθεμα της σελ. 163 του σχολικού βιβλίου. Για ποιους λόγους οι διαφωτιστές έδιναν αυτό το περιεχόμενο στην αρετή;

12. Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού;

13. Ποια υπήρξε η επίδραση των ιδεών του Διαφωτισμού στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο;

14. Αφού μελετήσετε το παράθεμα της σελίδας 164 του σχολικού σας βιβλίου και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε το βασικό στόχο του έργου του Ρήγα Βελεστινλή, Φυσικής Απάνθισμα.

15.Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το πρώτο παράθεμα της σελίδας 165, να εξηγήσετε πώς κατανοείτε τη φράση του σχολικού σας βιβλίου ότι ο «Κοραής στις γλωσσικές, πολιτικές και κοινωνικές ιδέες του ακολουθεί τη μέση οδό».

16. Ποια είναι η σημασία της παιδείας, σύμφωνα με το δεύτερο παράθεμα της σελίδας 165, όπου παρουσιάζεται απόσπασμα από το έργο του Κοραή «Παπατρέχας».

17. Ποιο νόημα δίνει ο Κοραής στον όρο «μετακένωση»;

18. Ποια θέση εκφράζει ο συγγραφέας της  «Ελληνικής Νομαρχίας» στο παράθεμα της σελίδας 166 και με ποια επιχειρήματα τη στηρίζει;

2. Οικονομικές εξελίξεις: Οι απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης, οι οικονομικές Θεωρίες

α. Οι απαρχές της Βιομηχανικής επανάστασης

1. Τι είναι η βιομηχανική επανάσταση; 

 Ένας ριζικός οικονομικός μετασχηματισμός που ξεκίνησε από την Αγγλία κατά το δεύτερο μισό του 18^ου αιώνα,  για να περάσει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία, Η.Π.Α) το 19^ο . Η επανάσταση αυτή δεν έχει να κάνει μόνο με τη βιομηχανία αλλά και με τις χερσαίες και θαλάσσιες μεταφορές, καθώς διευρύνθηκε η χρήση του σιδηρόδρομου και του ατμόπλοιου.

2. Τι συνέβη με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης όσον αφορά στην εκβιομηχάνισή τους;

Οι μεσογειακές χώρες και εκείνες της ανατολικής Ευρώπης παρέμειναν για μεγάλο διάστημα στο περιθώριο των εξελίξεων.

3. Πώς ξεκίνησε η βιομηχανική επανάσταση;

Στη βιομηχανική επανάσταση συνέβαλαν οι παρακάτω συνθήκες:  

·         Υψηλά κέρδη που προέρχονται από την αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας, την ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος, του εμπορίου και της βιομηχανίας προκάλεσαν συσσώρευση κεφαλαίων.

·         Αύξηση του πληθυσμού

·         Αύξηση της ζήτησης αγαθών λόγω των καλύτερων συνθηκών ζωής του πληθυσμού.

·         Άφιξη μεγάλων ομάδων αγροτικού πληθυσμού στις πόλεις, με στόχο την εργασία στις βιοτεχνίες.

·         Η χρησιμοποίηση της νέας τεχνολογίας δηλαδή των μηχανών, του γαιάνθρακα  και του ατμού.

4. Να αναφέρετε την εφεύρεση που θεωρείται ο κινητήριος μοχλός για τη βιομηχανική επανάσταση:

Η τελειοποίηση της ατμομηχανής από τον Βατ (1736-1819) 

β. Οι οικονομικές θεωρίες

 5. Πώς προέκυψαν νέες οικονομικές θεωρίες;

Οι νέες οικονομικές θεωρίες προέκυψαν από:

·         τα νέα δεδομένα που απαιτούν νέα οικονομική πολιτική από τα διάφορα κράτη, στο εσωτερικό και στις διεθνείς σχέσεις.

·         την οικονομική σκέψη του διαφωτισμού,  που ζητούσε από το κράτος να μην ανακατεύεται στην οικονομική ζωή, θεωρώντας ότι έτσι  περιορίζει την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα (θεωρία του μερκαντιλισμού, 16^ος-17^ος αι.).

6. Ποιες είναι οι βασικότερες οικονομικές θεωρίες;

α. Φυσιοκράτες – Κεναί, Γκουρναί, Νεμούρ (Γαλλία ):

·         Πηγή πλούτου μιας χώρας είναι η γεωργία.

·         Στην οικονομία πρέπει να εφαρμοστούν οι νόμοι της φύσης που δεν εμποδίζουν την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα. 

Σημείωση: οι απόψεις των φυσιοκρατών επηρεάστηκαν από τον αγροτικό χαρακτήρα της γαλλικής οικονομίας

β. Οικονομικός φιλελευθερισμός – Άνταμ Σμιθ (Αγγλία):

·         Υπάρχει ένας βασικός νόμος που ρυθμίζει την παραγωγή, τη διακίνηση και τις τιμές των αγαθών και αυτός είναι ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης. Το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει με δασμούς και φόρους.

·         Την  άποψή του αυτή διατυπώνει ο Σμιθ στο έργο του «Έρευνα για τα αίτια του πλούτου των εθνών»

·         Η επιγραμματική διατύπωση της παραπάνω θεωρίας: LAISEZ FAIRE, LAISSEZ PASSER (=αφήστε τους ανθρώπους να δρουν ελεύθεροι στην οικονομική ζωή, αφήστε τα αγαθά να διακινούνται ελεύθερα)

Συνέπειες:

·         η διαμόρφωση του καπιταλιστικού ή κεφαλαιοκρατικού  συστήματος:

·         οικονομική ανάπτυξη

·         κοινωνικά αδιέξοδα – κοινωνικές ανισότητες –έντονες κοινωνικές συγκρούσεις κατά το19ο αι.

·         νέες ιδεολογικές αναζητήσεις

·         αύξηση της παραγωγής

·         ανάπτυξη των συγκοινωνιών

·         δημιουργία νέων οικονομικών δραστηριοτήτων

·         ιμπεριαλισμός: είναι ο έντονος ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων για αποικιακή εξάπλωση. Η  ανάγκη αυτή για εδάφη που θα προσέφεραν νέες αγορές και πρώτες ύλες οδηγεί πολύ συχνά σε πολεμικές αναμετρήσεις μεταξύ τους.

-          χώρες, όπως η Αγγλία, η Γαλλία και η Ολλανδία, επιδόθηκαν σ' έναν οξύ ανταγωνισμό μεταξύ τους.

-          η πιο χαρακτηριστική έκφραση  αυτού του ανταγωνισμού είναι η αντιπαράθεση Αγγλίας - Γαλλίας, αφού οι δύο αυτές χώρες πρωταγωνίστησαν σε όλους σχεδόν τους ευρωπαϊκούς πολέμους του 18ου αιώνα.

Ερωτήσεις

1. Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στη γένεση της Βιομηχανικής Επανάστασης; Γιατί, κατά τη γνώμη σας, αυτή ξεκίνησε από την Αγγλία;

2. Σε ποια χώρα πραγματοποιήθηκε η έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης και πώς επεκτάθηκε στη συνέχεια;

3. Αφού εξηγήσετε την οικονομική πρακτική του Μερκαντιλισμού, αξιοποιώντας το πρώτο παράθεμα της σελ. 168 του σχολικού βιβλίου, να εξηγήσετε γιατί ήταν απορριπτέος από την οικονομική σκέψη του Διαφωτισμού.

4. Ποιες υπήρξαν οι βασικές οικονομικές θεωρίες του Διαφωτισμού και ποιοι οι εκφραστές τους ;

5. Να επισημάνετε τον οικονομικό τομέα στον οποίο ο Κεναί δίνει προτεραιότητα με βάση το δεύτερο παράθεμα της σελ. 170 του σχολικού βιβλίου και να προσπαθήσετε να ερμηνεύσετε τη θέση του αυτή.

6. Να κατατάξετε σε κατηγορίες τις συνέπειες του οικονομικού φιλελευθερισμού. Να επισημάνετε μία θετική και μία αρνητική.

7. Να προσδιορίσετε τις συνέπειες της Βιομηχανικής Επανάστασης:
- στο επίπεδο των διεθνών σχέσεων
- στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

3. ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ  ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

 α. Η Αγγλία και οι αποικίες της στην Αμερική.

1. Ποιες από τις ευρωπαϊκές χώρες αποκόμισαν τα μεγαλύτερα οφέλη από την οικονομική εκμετάλλευση των αποικιών;

·         Η Ολλανδία, η Αγγλία και η Γαλλία αποκόμισαν τα περισσότερα οφέλη.

·         Οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι, αν και πρωτοστάτησαν στις ανακαλύψεις, δεν κατόρθωσαν να αναδειχθούν σε ισχυρές οικονομικές δυνάμεις, λόγω έλλειψης ορθολογικού σχεδιασμού και ευέλικτης πολιτικής.

2. Τι γνωρίζετε για τις αποικίες της Αγγλίας,  κατά το 18^ο αιώνα, και για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους;

Κατά το 18ο αιώνα η Αγγλία κατείχε δεκατρείς αποικίες  στην Αμερική. Οι αποικίες αυτές παρουσίαζαν σημαντικές διαφορές που οφείλονταν:

·         Στη διαφορετική προέλευση των κατοίκων

·         Στο κλίμα και στο έδαφος.

3. Ποια ήταν η κατάσταση που επικρατούσε στις αποικίες;

·         Ήταν αναπτυγμένες οικονομικά

·         Είχαν μεγάλη πολιτική αυτονομία

·         Ήταν υποχρεωμένες να έχουν εμπορικές σχέσεις μόνο με τη μητρόπολη δηλαδή την Αγγλία.

β. Η ρήξη (1774) και ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας (1775-1783)

4. Ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν τις αποικίες σε ρήξη με την Αγγλία (1774) και στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1775-1783);

·         Η αγγλική κυβέρνηση απαγόρευσε στους αποίκους να εκμεταλλευτούν οικονομικά τις καινούργιες περιοχές που κέρδισε η Αγγλία από τη Γαλλία και την Ισπανία δηλαδή τον Καναδά και τη Λουιζιάνα, μετά τη λήξη του Επταετούς Πολέμου μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας.

·         Η πρόσθετη φορολογία σε μια σειρά από προϊόντα όπως το τσάι, η ζάχαρη και ο ειδικός φόρος χαρτοσήμου στις εφημερίδες και στα εμπορικά έγγραφα, με στόχο να καλύψει η αγγλική κυβέρνηση τα έξοδα των πολεμικών δαπανών.

5. Ποια είναι τα βασικά γεγονότα, που σημειώθηκαν κατά τη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας των αποικιών από την Αγγλία;

·         1773: Ταραχές στη Βοστώνη

·         1774: Οι αντιπρόσωποι των δεκατριών αποικιών συγκεντρώθηκαν στη Φιλαδέλφεια και έστειλαν στο βασιλιά της Αγγλίας μια διακήρυξη δικαιωμάτων, διεκδικώντας την αυτοδιοίκησή τους.

·         4 Ιουλίου 1776: Η συνέλευση της Φιλαδέλφειας ψηφίζει τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας που στηρίζεται στις πολιτικές ιδέες του Διαφωτισμού. Πρωταγωνιστές στη σύνταξη της Διακήρυξης υπήρξαν ο Βενιαμίν Φραγκλίνος και ο Θωμάς Τζέφερσον.

·         1775-1783: Ξεσπά ο  πόλεμος της Ανεξαρτησίας που κράτησε επτά χρόνια και ήταν αρχικά πολύ δύσκολος για τον ανοργάνωτο στρατό των αποίκων. Τελικά οι Αμερικανοί νίκησαν .

6. Ποιες προϋποθέσεις συνέβαλαν στη νίκη του ανοργάνωτου στρατού των αποίκων εναντίον των Άγγλων;

·         οι  ικανότητες του αρχιστράτηγου Γεωργίου Ουάσινγκτον

·         η στάση της Γαλλίας που κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Αγγλίας

·         η  κήρυξη του πολέμου από την Ολλανδία και την Ισπανία εναντίον της Αγγλίας.

·         η στάση της Ρωσίας, Δανίας και Σουηδίας,  οι οποίες αρνήθηκαν στην Αγγλία το δικαίωμα να ελέγχει τα πλοία των ουδέτερων χωρών για εχθρικό φορτίο.

Έτσι ουσιαστικά η Αγγλία απομονώθηκε διπλωματικά.

7. Πώς έληξε ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας;

Το Σεπτέμβριο του  1783 υπογράφτηκε η  συνθήκη των Βερσαλλιών όπου η Αγγλία αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την  πλήρη ανεξαρτησία των 13 αποικιών.

γ. Η γέννηση ενός νέου κράτους

8. Πότε και πώς δημιουργήθηκε το νέο κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών;

Το 1787 το Συντακτικό Κογκρέσο κατορθώνει να συγκεράσει τις δύο αντίθετες τάσεις στη συνέλευση (ισχυρή κεντρική εξουσία- αυτονομία κάθε πολιτείας) και να ψηφίσει το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών.

9. Τι  προέβλεπε το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών;

·         την αρχή της διάκρισης των εξουσιών

·         τη δημιουργία μιας ομοσπονδιακής κεντρικής κυβέρνησης υπεύθυνης για την εξωτερική πολιτική, την άμυνα και τα οικονομικά.

·         κάθε πολιτεία να διατηρεί τη νομοθετική και εκτελεστική εξουσία σε θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης, αστυνομίας, δικαιοσύνης και εκπαίδευσης.

·          Η νομοθετική εξουσία να ανήκει στο Κογκρέσο που αποτελείται από τη Βουλή και τη Γερουσία.

·         Κάθε πολιτεία να εκπροσωπείται στη Βουλή από αριθμό αντιπροσώπων ανάλογο με τον πληθυσμό της.

·         κάθε πολιτεία να αντιπροσωπεύεται στη Γερουσία από δύο αντιπροσώπους ανεξάρτητα από τον πληθυσμό της.

·         η εκτελεστική εξουσία να ασκείται από τον Πρόεδρο που εκλέγεται από εκλέκτορες για τέσσερα χρόνια και να έχει δικαίωμα να επανεκλεγεί μία ακόμη φορά.

·         Πρώτος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών εξελέγη ο Γεώργιος Ουάσινγκτον.

·         η  Δικαστική εξουσία με επικεφαλής το Ανώτατο Δικαστήριο να είναι ανεξάρτητη.

10. Ποιες ήταν οι συνέπειες της Αμερικάνικης επανάστασης;

·         Οι εθνικές ιδιαιτερότητες των αποίκων παραμερίστηκαν και έτσι δημιουργήθηκε όχι μόνο ένα νέο κράτος αλλά και ένα νέο έθνος.

·         Το Αμερικανικό Σύνταγμα μεταφέρει σε πρακτικό πεδίο τις ιδέες του Διαφωτισμού.

·         Δύο καινούργιοι πολιτειακοί θεσμοί καθιερώνονται: η ομοσπονδία και η αβασίλευτη δημοκρατία.

·         Η Αμερικανική επανάσταση  ήταν το πρώτο παράδειγμα επιτυχημένης έκβασης μιας επανάστασης που ακολούθησαν οι Ισπανικές αποικίες στη Λατινική Αμερική αλλά και κράτη στην Ευρώπη όπως η Ελβετία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και φυσικά η Γαλλία.

·         Το νέο κράτος αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα σε όλους τους τομείς και εξελίχθηκε σε μεγάλη δύναμη.

·         Οι ΗΠΑ απομάκρυναν οριστικά την Αγγλία από την Αμερική με τη Συνθήκη της Γάνδης το 1814 και τους υπόλοιπους Ευρωπαίους με το Δόγμα Μονρόε

Ερωτήσεις

1. Ποιες ευρωπαϊκές χώρες στράφηκαν στην οικονομική εκμετάλλευση των Νέων Χωρών και ποιες αποκόμισαν τα περισσότερα οφέλη;

2. Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στη ρήξη τις αγγλικές αποικίες με τη μητρόπολη Αγγλία;

3. Ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας και η συμμετοχή των ευρωπαϊκών δυνάμεων σ’ αυτόν.

4. Με βάση και αφετηρία το απόσπασμα από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας από το παράθεμα της σελ. 172 του σχολικού βιβλίου να απαντήσετε στα εξής :
- Πότε ο λαός έχει δικαίωμα να καταργήσει και να αλλάξει μια κυβέρνηση;
- Πώς ονομάζεται αυτό το δικαίωμα και από από ποια αρχή απορρέει;
- Γιατί το Κογκρέσο αντικατέστησε το δικαίωμα της ιδιοκτησίας με την επιδίωξη της ευτυχίας; Από ποιες ιδέες επηρεάστηκε;

5. «Οι κυβερνήσεις... μια νέα κυβέρνηση»: Να συγκριθεί το απόσπασμα αυτό με τις ιδέες του Λοκ.

6. Ποια υπήρξε η δομή του αμερικανικού κράτους σύμφωνα με το Αμερικανικό Σύνταγμα;

7. Στις αρχές του 18ου αι. οι αγγλικές αποικίες της Β. Αμερικής αριθμούσαν περίπου 4 εκ. κατοίκους που προέρχονταν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, από όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης. Ποιοι δεσμοί ένωναν αυτούς τους ανθρώπους, ώστε να ανταποκριθούν στην κήρυξη του αγώνα εναντίον των Άγγλων;

8. Ποιες υπήρξαν οι συνέπειες της Αμερικανική Επανάστασης;

9. Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες που αποδίδονται στους Αμερικανούς και τους διαφοροποιούν από τους άλλους λαούς με βάση το παράθεμα της σελ. 173 του σχολικού βιβλίου; Πώς τις εξηγεί ο συγγραφέας; 

4. Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΕΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1789-1815)

α. Η Γαλλία σε κρίση

Κοινωνική ένταση και πολιτική αμφισβήτηση

1. Ποια ήταν τα κοινωνικά και πολιτικά αίτια της κοινωνικής έντασης και της πολιτικής αμφισβήτησης;

·         Κατά το 18ο αιώνα οι νέες οικονομικές συνθήκες που επικράτησαν με την ανάπτυξη του εμπορίου και την πορεία προς τη βιομηχανική επανάσταση μετασχημάτισαν ριζικά την κοινωνία της δυτικής Ευρώπης. 

·         Η αστική τάξη μεταβλήθηκε σε ρυθμιστικό παράγοντα των εξελίξεων.

·         Ωστόσο η γαλλική κοινωνία  εξακολουθούσε να είναι αριστοκρατική και φεουδαρχική , καθώς έμενε χωρισμένη σε τρεις τάξεις που υφίσταντο από την περίοδο του Μεσαίωνα:

-τον Κλήρο και τους Ευγενείς, που κατείχαν όλα τα προνόμια

-και την Τρίτη Τάξη, που είχε μόνο υποχρεώσεις.

·         κύριο χαρακτηριστικό της γαλλικής κοινωνίας  ήταν η ύπαρξη σοβαρών αντινομιών, στα τέλη του 18ου αιώνα:

- Αφενός: η αριστοκρατία διατηρούσε τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού και μέσω αυτού παρεμπόδιζε την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα. 

- Αφετέρου: η αστική τάξη, ενώ συγκέντρωνε στα χέρια της τη μεγαλύτερη οικονομική ισχύ, δεν είχε ανάλογο μερίδιο στην πολιτική εξουσία.

2. Ποια ήταν τα οικονομικά αίτια της κοινωνικής έντασης και της πολιτικής αμφισβήτησης;

·         στα κατώτερα στρώματα υπήρχε έντονη δυσαρέσκεια. Οι λαϊκές τάξεις των πόλεων έβλεπαν να ανεβαίνουν συνεχώς οι τιμές των αγαθών και να καθηλώνονται τα εισοδήματα τους, ενώ οι αγρότες εξαναγκάζονταν σε καταβολή υπερβολικά υψηλών φόρων

·         Κατά το 18ο αι., η γαλλική οικονομία δεν ανταποκρίθηκε στις νέες οικονομικές απαιτήσεις παρά τις προόδους της:  η Γαλλία παρέμενε κυρίως χώρα αγροτική, ενώ στο δευτερογενή τομέα δεν προχώρησε στην εκβιομηχάνισή της.

·         Κατά το δεύτερο μισό του 18ου αι. οι σπατάλες της Αυλής και οι πόλεμοι  αύξησαν τα ελλείμματα. 

·         Δεν εφαρμόστηκαν οι μεταρρυθμιστικές προτάσεις των οικονομολόγων Τυργκό και Νεκέρ επί Λουδοβίκου ΙΣΤ΄, λόγω της αντίδρασης των ευγενών που δεν αποδέχονταν ούτε τον περιορισμό της βασιλικής χορηγίας προς αυτούς  ούτε και κάποιο σχέδιο για φορολόγησή τους.

·         Δυσμενείς καιρικές συνθήκες επιδείνωσαν την οικονομική κρίση (1785-1789).
Μάλιστα το χειμώνα του 1788-1789 η τιμή του ψωμιού ανέβηκε στα ύψη.

β. Η έκρηξη της Επανάστασης 

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ Α΄ ΣΤΑΔΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Η σύγκληση των Γενικών Τάξεων

3. Τι ήταν οι Γενικές Τάξεις;

Ήταν συνέλευση των αντιπροσώπων και των τριών Τάξεων, του Κλήρου, των Ευγενών και της Τρίτης Τάξης.

1.    Πότε  και για ποιο λόγο συγκλήθηκαν οι Γενικές Τάξεις; Ποιες ήταν οι απογοητευτικές αποφάσεις που πάρθηκαν από αυτές;

·         Η οικονομική κρίση υποχρέωσε τον βασιλιά Λουδοβίκο να επαναφέρει ως υπουργό οικονομικών το Νεκέρ (1788). 

·         Ο Νεκέρ πρότεινε ως μόνη λύση τη σύγκληση των Γενικών Τάξεων,  για να εγκρίνουν νέους φόρους. 

·         Όταν άρχισε τις εργασίες της η συνέλευση, στις 5 Μαΐου 1789,  τα μισά περίπου μέλη της προέρχονταν από τους ευγενείς και τους κληρικούς  και τα άλλα μισά από την Τρίτη Τάξη, η οποία υπερείχε με ελαφρά πλειοψηφία.

·         Οι αντιπρόσωποι της Τρίτης Τάξης  αν και ανέμεναν την εξαγγελία μεταρρυθμιστικών προτάσεων από τον Λουδοβίκο, διαπίστωσαν ότι ο αντικειμενικός στόχος ήταν η επιβολή νέων φόρων που θα πλήρωναν μόνο αυτοί. 

5. Ποια ήταν η αντίδραση της Τρίτης Τάξης στην πρόθεση των Γενικών Τάξεων να επιβάλουν νέους φόρους;

·         Αντέδρασαν και αυτοανακηρύχθηκαν Εθνική Συνέλευση, με το επιχείρημα ότι εκπροσωπούσαν το 98% των Γάλλων 

·         Επειδή ο Λουδοβίκος όμως δεν αναγνώρισε την Εθνική Συνέλευση, έδωσαν τον Όρκο του Σφαιριστηρίου (από την αίθουσα των ανακτόρων όπου συγκεντρώθηκαν), στις 20 Ιουνίου με τον οποίο δεσμεύθηκαν να μην αποχωρήσουν αν δεν δώσουν σύνταγμα στη Γαλλία.

·         Ανακήρυξαν τα μέλη της Εθνικής Συνέλευσης απαραβίαστα, από φόβο μήπως συλληφθούν. 

·         Ο Λουδοβίκος μάταια αποπειράθηκε να εμποδίσει τη λήψη των αποφάσεων αυτών  και την προσχώρηση στην Εθνική Συνέλευση αντιπροσώπων του κλήρου και των ευγενών . Μετά τη μάταιη απόπειρα του βασιλιά, η Συνέλευση μετατράπηκε σε Συντακτική.


Το τέλος του Παλαιού Καθεστώτος

6. Ποιες ήταν οι ενέργειες της Συντακτικής συνέλευσης που σήμαναν το τέλος του παλαιού καθεστώτος;

·         Η Συντακτική Συνέλευση προσπάθησε να ψηφίσει Σύνταγμα .

·         Ο βασιλιάς αντέδρασε έντονα και συγκέντρωνε στρατό στις Βερσαλλίες. 

·         Η ενέργεια αυτή προκάλεσε την αγανάκτηση του λαού, που ανέλαβε ενεργό δράση με το σύνθημα ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη 

·         Στις 14 Ιουλίου ο λαός κατέλαβε τη Βαστίλη, σύμβολο της απολυταρχικής καταπίεσης, (φυλακή αντιφρονούντων).

·         Η Συντακτική Συνέλευση προχώρησε στις 4 Αυγούστου 1789 στην κατάργηση των προνομίων, πράξη που σήμανε το τέλος του παλαιού καθεστώτος

·         Στις 26 Αυγούστου ψήφισε τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, με την οποία προβάλλονταν οι θεμελιώδεις αρχές του Διαφωτισμού (ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη), επάνω στις οποίες θα θεμελιωνόταν το νέο καθεστώς. 

·         Ο βασιλιάς υποχρεώθηκε
-να επικυρώσει τα τετελεσμένα
-και να εγκατασταθεί στο Παρίσι, ώστε να βρίσκεται υπό τον έλεγχο των επαναστατών.

7. Ποιες περιοχές επηρέασε η Επανάσταση;
Από το Παρίσι η εξέγερση μεταδόθηκε στις επαρχίες, όπου
-καταλύθηκαν οι δημοτικές αρχές και εκλέχθηκαν νέες,
-οργανώθηκε η εθνοφυλακή
-και λεηλατήθηκαν οι πύργοι των ευγενών.

γ. Η συνταγματική μοναρχία

8. Ποιοι παράγοντες επηρέασαν τη διαμόρφωση του Συντάγματος του 1791;

·         οι τρεις ιδεολογικές τάσεις της Συντακτικής Συνέλευσης, η δεξιά, η αριστερά και το κέντρο, που ονομάστηκαν έτσι από τις θέσεις που κατέλαβαν οι εκπρόσωποι τους στην αίθουσα των συνεδριάσεων.

·         η πολιτική πάλη που άρχισε να διεξάγεται και έξω από τη Συνέλευση, στις εφημερίδες και κυρίως στις Λέσχες, που ασκούσαν πιέσεις για ριζοσπαστικότερες λύσεις

9. Τι γνωρίζετε για το Σύνταγμα του 1791;

·         Καθιερωνόταν η συνταγματική μοναρχία, η οποία στηρίζεται στη διάκριση των εξουσιών.

·         Οι εξουσίες του βασιλιά περιορίζονταν πλέον δραστικά.

·         Το αίτημα όμως των επαναστατημένων Γάλλων και ιδίως των λαϊκών στρωμάτων για δικαιότερη κοινωνία και βελτίωση της ζωής τους έμενε ανεκπλήρωτο.

·         Η ισότητα δεν εξασφαλίστηκε αφού δικαίωμα ψήφου αποκτούσαν μόνο όσοι κατείχαν περιουσία και πλήρωναν φόρο.

Συμπέρασμα: Ήταν φανερό ότι η Συντακτική Συνέλευση προσπάθησε να συμβιβάσει εκ διαμέτρου αντίθετα συμφέροντα και γι αυτό το Σύνταγμα του 1791 είχε σύντομο βίο.

δ. Η πορεία προς τη Δημοκρατία και η ριζοσπαστική Επανάσταση

10. Ποια ήταν η νέα συνέλευση που προήλθε από τις εκλογές του Σεπτέμβρη του 1791 και ποια η σύνθεσή της;

Η νέα συνέλευση που προήλθε από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1791, ήταν η Νομοθετική. Είχε αριστερότερη σύνθεση με κυρίαρχη ομάδα τους Ζιρονδίνους. Αυτοί, έχοντας συχνά την υποστήριξη πολλών από τους κεντρώους, πρωτοστάτησαν στις εξελίξεις.

11. Ποιες ήταν οι συνθήκες που προετοίμασαν την καθαίρεση και τη σύλληψη του βασιλιά; Ποιες δυσκολίες, είχε να αντιμετωπίσει στο έργο της η Νομοθετική Συνέλευση;

·         Οι ευγενείς δεν έπαψαν να συνωμοτούν και ένα μέρος από αυτούς κατέφυγε στο εξωτερικό, όπου δημιούργησε εστίες αντεπανάστασης.

·         Η Αυστρία και η Πρωσία ετοίμαζαν πόλεμο εναντίον της Γαλλίας σε συνεννόηση με το βασιλιά.

·         Οι λαϊκές τάξεις, καλά οπλισμένες, ζητούσαν λύση των προβλημάτων τους.

·         Καθώς οι τιμές των αγαθών ανέβαιναν στα ύψη, ο επαναστατικός πυρετός ακολουθούσε παράλληλη πορεία.

·         Προς την κατεύθυνση ριζοσπαστικών λύσεων  πίεζαν οι λεγόμενοι αβράκωτοι που ζητούσαν την καθαίρεση του βασιλιά.

·         Η έκρηξη του αναμενόμενου πολέμου με την Αυστρία και την Πρωσία (20 Απριλίου 1792).

·         Οι πρώτες ήττες στο μέτωπο και η προδοτική συμφωνία του βασιλιά με τους εχθρούς, που οδήγησαν σε εξέγερση το λαό του Παρισιού (10 Αυγούστου1792)

12. Ποια ήταν τα μέτρα που έλαβε η Νομοθετική Συνέλευση, κάτω από την πίεση των παραπάνω εξελίξεων;

·         έθεσε σε αργία και στη συνέχεια κήρυξε έκπτωτο τον βασιλιά

·         ανέθεσε στον Δαντόν την εκτελεστική εξουσία

·          θέσπισε την καθολική ψηφοφορία για τις εκλογές

·         κήρυξε την πατρίδα σε κίνδυνο. 

Τελικά η νίκη των γάλλων εθελοντών στο Βαλμύ 9Σεπτέμβριος 1792) έσωσε την Επανάσταση.

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ – Η ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ

13. α) Ποια ήταν η νέα συνέλευση που προέκυψε μετά τη νίκη στο Βαλμύ;  β) Ποιες ήταν οι πρώτες αποφάσεις της;  γ) Ποια ήταν τα έκτακτα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει;

α) Μετά τη μάχη στο Βαλμύ η νέα συνέλευση που προέκυψε από τις νέες εκλογές, ήταν η Συμβατική

β) Η Συμβατική συνέλευση

·         κατάργησε τη μοναρχία και εγκαθίδρυσε τη δημοκρατία.

·         Η βασιλική οικογένεια φυλακίστηκε

·          ο Λουδοβίκος καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε τον Ιανουάριο του 1793.

γ) Η Συμβατική είχε να αντιμετωπίσει πολλές έκτακτες καταστάσεις:

·         Το 1792 με πρωτοβουλία της Αγγλίας εγκαινιάστηκε μια σειρά συνασπισμών του συνόλου σχεδόν των χωρών της Ευρώπης κατά της Γαλλίας.

·         η Επανάσταση είχε να αντιμετωπίσει και στο εσωτερικό φιλοβασιλικές εξεγέρσεις.

14. Με ποια μέτρα επιχείρησε να αντιμετωπίσει τις έκτακτες καταστάσεις η Συμβατική συνέλευση;

Για την αποσόβηση του κινδύνου η Συμβατική Συνέλευση στηρίχθηκε στους Ορεινούς (ριζοσπαστικούς που κάθονταν στα υψηλότερα έδρανα της αίθουσας της Συνέλευσης) και έλαβε έκτακτα μέτρα:

·          συγκρότησε Επιτροπές

·         πήρε οικονομικά  μέτρα προς όφελος των λαϊκών τάξεων.

15. Τι γνωρίζετε για την περίοδο της Τρομοκρατίας;

·         Οι Ορεινοί με αρχηγό το Ροβεσπιέρο που ήταν και επικεφαλής της Επιτροπής Δημόσιας Σωτηρίας, σχημάτισαν Επαναστατική Κυβέρνηση (4 Δεκεμβρίου 1793)

·         Άρχισε τότε μια περίοδος, γνωστή ως Τρομοκρατία, κατά την οποία κύριος στόχος ήταν η φυσική εξόντωση των αντιπάλων με συνοπτικές διαδικασίες.

·         Προηγουμένως είχε καταργηθεί η χριστιανική θρησκεία και είχε καθιερωθεί η λατρεία του Ανωτάτου Όντος.

16. Ποιες ήταν οι συνέπειες της Τρομοκρατίας;

·         Η υπερβολική βία καθώς και η δυσαρέσκεια των αστών για τα οικονομικά μέτρα που έθιγαν τα συμφέροντά τους, δημιούργησαν αντιπολιτευτικό ρεύμα στους κόλπους της Επανάστασης εναντίον του Ροβεσπιέρου.

·         Τον Ιούλιο του 1794 η Συμβατική Συνέλευση ψήφισε τη σύλληψη του και ο Ροβεσπιέρος οδηγήθηκε μαζί με οπαδούς του στη λαιμητόμο.

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ – ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ

17. Ποιες ήταν οι μετριοπαθέστερες ρυθμίσεις που έγιναν μετά το θάνατο του Ροβεσπιέρου και της Τρομοκρατίας;

·         Επιδιώχθηκε από την αστική τάξη η επιστροφή στο φιλελευθερισμό του 1789.

·         Οι μετριοπαθείς αποκατέστησαν τις αστικές αξίες (επαναφορά θρησκείας, οικονομικής ελευθερίας κ.ά)

·         Ψηφίστηκε νέο Σύνταγμα (1795) μετριοπαθές αλλά και αντιβασιλικό.

·         Το Σύνταγμα αυτό περιόριζε τη λαϊκή βούληση, αφού παραχωρούσε δικαίωμα ψήφου μόνο στους εύπορους.

·         Τη νομοθετική εξουσία ασκούσαν πλέον δύο σώματα: η Βουλή (500 μέλη) και η Γερουσία (250 μέλη).

·         Η εκτελεστική εξουσία ανατέθηκε σε πενταμελές Διευθυντήριο, με το οποίο η εξουσία άρχισε να επανέρχεται στους αστούς.

·         Οι αστοί, αφού εδραίωσαν τη θέση τους στο εμπόριο και στη βιομηχανία, άρχισαν να διεκδικούν την κυριαρχία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Εκφραστής αυτής της πολιτικής υπήρξε ο νεαρός στρατηγός Ναπολέων Βοναπάρτης.

18. Τι γνωρίζετε για τη στρατιωτική δράση του Ναπολέοντα μέχρι τη διακήρυξη του τέλους της Επανάστασης;

·         Κατέστειλε με επιτυχία τη βασιλική αντεπανάσταση του 1793.

·         Επικεφαλής των γαλλικών στρατευμάτων, ανάγκασε σταδιακά τις ευρωπαϊκές χώρες που συμμετείχαν στον πρώτο αντιγαλλικό συνασπισμό (1792-1797) να συνθηκολογήσουν.

·         Οι Αυστριακοί με τη Συνθήκη του Καμποφόρμιο (1797) αναγνώρισαν στην κατοχή της  Γαλλίας τα  περισσότερα εδάφη  (ιταλικά και αυστριακά) που κατέλαβαν τα γαλλικά στρατεύματα.

·         Με την ίδια συνθήκη η Γαλλία κατέλαβε τα Επτάνησα που μέχρι τότε ανήκαν στη Βενετία

·         Η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας καταλύθηκε τότε από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα.

·         Ο Ναπολέων πραγματοποίησε εκστρατεία στην Αίγυπτο για να αποκόψει το δρόμο της Αγγλίας προς τις αποικίες της. Αφού νίκησε τους Μαμελούκους στη μάχη των Πυραμίδων (1798), έγινε κύριος της χώρας αυτής.

·         Ο αγγλικός στόλος όμως με επικεφαλής το ναύαρχο Νέλσον κατόρθωσε να συντρίψει το γαλλικό στόλο στο Αμπουκίρ (1798).

·         Τότε ο Ναπολέων στράφηκε προς την Παλαιστίνη, προκειμένου να ολοκληρώσει τα σχέδια του.

·         Οι πληροφορίες όμως για ταραχές στη Γαλλία τον ανάγκασαν να επιστρέψει στο Παρίσι. Εκεί ανέτρεψε με πραξικόπημα το Διευθυντήριο (1799), συγκρότησε τριμελή Υπατεία με Πρώτο Ύπατο τον ίδιο και διακήρυξε το τέλος της Επανάστασης.

στ. Η Εποχή του Ναπολέοντα

19. Ποια ήταν η δράση του Ναπολέοντα ως υπάτου και αργότερα ως αυτοκράτορα; Ποιο ήταν το τέλος του;

·         Ο Ναπολέων κατόρθωσε να καταλάβει μεγάλο μέρος στης Ευρώπης από την Ιταλία μέχρι την Ισπανία και την Πορτογαλία.

·          ετοίμαζε απόβαση και στην Αγγλία.

·         Αντιμετώπισε νικηφόρα τους αντιγαλλικούς συνασπισμούς.

·         Ηττήθηκε κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του στη Ρωσία το 1812 (Ιούνιος-Δεκέμβριος).

·         Σε δύο κρίσιμες μάχες, στη Λειψία (1813) και στο Βατερλό (1815), όπου αντιμετώπισε τις ενωμένες ευρωπαϊκές δυνάμεις, ο Ναπολέων ηττήθηκε επίσης.

·         Τελικά  εξορίστηκε από τους συμμάχους σε ένα νησί του Ατλαντικού, την Αγία Ελένη, όπου και πέθανε το 1821.

20. Ποια πολιτική ακολούθησαν οι νικήτριες ευρωπαϊκές δυνάμεις μετά το τέλος της κυριαρχίας του Ναπολέοντα;

·         Οι νικήτριες ευρωπαϊκές δυνάμεις επανέφεραν την παλαιά τάξη πραγμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη και αποκατέστησαν τα απολυταρχικά καθεστώτα.

·          καθιερώθηκαν οι αρχές της ισορροπίας δυνάμεων και της νομιμότητας, ως κανόνες του διεθνούς δικαίου.

·         η γαλλική δύναμη υποχώρησε

·          η Ευρώπη διαιρέθηκε σε τρεις ζώνες επιρροής, την αυστριακή, τη ρωσική και την πρωσική, και

·         αναγνωρίστηκε ο  ρόλος της Αγγλίας ως παγκόσμιας δύναμης.

Η κατάσταση που θα επικρατούσε στην Ευρώπη μετά την εποχή του Ναπολέοντα διατυπώθηκε από τους συμμάχους, με μια σειρά από διπλωματικές πράξεις που είχαν ως τελικό αποτέλεσμα τις αποφάσεις του Συνεδρίου της Βιέννης (1815).

ζ. Ο χαρακτήρας και το έργο της Επανάστασης

21. Ποια ήταν η δυναμική και ο χαρακτήρας της γαλλικής Επανάστασης;

Καμία απόφαση, κανενός συνεδρίου, όπως εκείνου της Βιέννης δεν ήταν δυνατό να αντιστρέψει την κατάσταση και να επαναφέρει τα πράγματα στο αρχικό  status quo. H Γαλλική Επανάσταση επιτέλεσε έργο διαχρονικό για ολόκληρο τον κόσμο. Ήταν επανάσταση:

·         πολιτική

·         οικονομική

·         κοινωνική – εθνική

·         πολιτιστική

Η Γαλλική Επανάσταση αποτέλεσε την πηγή ενός αστείρευτου προβληματισμού για το μέλλον.

22. Ποια ήταν η συμβολή της Επανάστασης στον πολιτικό τομέα;

·         Η λαϊκή κυριαρχία εκφράζεται με το δικαίωμα ψήφου

·         Εμφανίστηκε ο θεσμός των Λεσχών που είναι προστάδιο των πολιτικών κομμάτων.

·         Κατοχυρώνονται οι ελευθερίες, η ισότητα και τα δικαιώματα των πολιτών.

·         Για πρώτη φορά μετά την ελληνική αρχαιότητα δίνεται στην έννοια πολίτης η σημασία του υπεύθυνου ατόμου με συνείδηση των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων του.

·         Τα δικαιώματα του πολίτη κατοχυρώνονται και νομοθετικά, όχι μόνο με τα συντάγματα, αλλά και με τη θέσπιση Αστικού Δικαίου (Ναπολεόντειος Κώδικας, 1804).

·         Η  συμμετοχή του λαού στα γεγονότα της Επανάστασης εγκαινιάζει την ανάληψη από την πλευρά των μαζών πρωταγωνιστικού ρόλου στα ιστορικά γεγονότα.

·         Ο  τύπος ως εκφραστής πολιτικών και κοινωνικών ομάδων αναδεικνύει τη σημασία της κοινής γνώμης στις εξελίξεις.

23. Ποια ήταν η συμβολή της Επανάστασης στη δημιουργία εθνικής συνείδησης;

·         Μέχρι τώρα οι μονάρχες αποτελούσαν το πρόσωπο που συνέδεε τις διάφορες εθνικές ομάδες. Όμως οι ιδέες της πολιτικής και εθνικής ελευθερίας της Γαλλικής Επανάστασης προέβαλαν την έννοια του Έθνους ως δύναμης ενοποιητικής, κυρίαρχης και ως ανώτατης πηγής όλων των εξουσιών.

·          Η ίδια έννοια θα αποτελέσει κατά το 19ο αιώνα την κινητήρια δύναμη των εθνικό- απελευθερωτικών κινημάτων.

·         Παράλληλα δημιουργείται στρατός εθνικός. Έτσι τα γαλλικά στρατεύματα την εποχή του Ναπολέοντα θα διασπείρουν σε ολόκληρη την Ευρώπη τις ιδέες της εθνικής ανεξαρτησίας και της πολιτικής ελευθερίας.

24. Ποια ήταν η συμβολή της Επανάστασης στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα;

·         Καταργήθηκαν τα φεουδαρχικά δικαιώματα

·         Δημεύτηκαν οι  περιουσίες  πολλών ευγενών και της Εκκλησίας για χάρη του γενικού συμφέροντος

·         Λήφθηκαν  μέτρα υπέρ των ασθενέστερων τάξεων.

25. Ποια ήταν η συμβολή της Επανάστασης σε ζητήματα παιδείας, πολιτισμού και θρησκείας;

·         Καθιερώνεται η δωρεάν και υποχρεωτική παιδεία 

·         Ιδρύονται ανώτερα πνευματικά ιδρύματα.

·         Η επιστημονική έρευνα ενισχύεται με την καθιέρωση του θεσμού των επιστημονικών ινστιτούτων.

·         Αναγνωρίζεται η αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς και λαμβάνεται μέριμνα για τη συγκέντρωση και διαφύλαξη της σε μουσεία.

·         Υλοποιείται το αίτημα για ανεξιθρησκεία

·         Η Εκκλησία χωρίζεται από το κράτος και περιορίζεται στις θρησκευτικές της αρμοδιότητες.

26. Να συγκρίνετε τη Γαλλική Επανάσταση  με άλλες επαναστάσεις.

 Ενώ η Ένδοξη Επανάσταση στην Αγγλία και η Αμερικανική Επανάσταση περιορίστηκαν μόνο στην πολιτική ισότητα, η Γαλλική επιδίωξε και την κοινωνική.

η. Οι επιδράσεις στον ελληνικό και στο βαλκανικό χώρο

27. α) Πως επηρέασε η γαλλική επανάσταση τους υπόδουλους Έλληνες και άλλους λαούς των Βαλκανίων; β) Πώς εκδήλωσαν τα συναισθήματα εμπιστοσύνης τους στο Ναπολέοντα;

α) Οι Έλληνες στράφηκαν με ιδιαίτερες ελπίδες προς τους Γάλλους για τους εξής λόγους:

·         Ήταν απογοητευμένοι από τις αποτυχημένες προσπάθειες απελευθέρωσής τους από τον τουρκικό ζυγό, τις οποίες είχαν επιχειρήσει κατά τους δύο Ρωσοτουρκικούς πολέμους στα μέσα και στα τέλη του 18^ου αι. επί Αικατερίνης Β'.

·         Η Γαλλική Επανάσταση αναπτέρωσε τις ελπίδες των υπόδουλων Ελλήνων.

·         Η εκστρατείες του Ναπολέοντα στην Ανατολική Μεσόγειο έδωσαν την εντύπωση στον ελληνικό λαό και στους άλλους χριστιανικούς λαούς της Βαλκανικής ότι επρόκειτο για τον αναμενόμενο ελευθερωτή.

β) Ο λαός των Επτανήσων υποδέχτηκε με  πρωτοφανή ενθουσιασμό τους Γάλλους, όταν κατέλαβαν τα νησιά (1797). 

28. α) Ποιοι ήταν οι πραγματικοί σκοποί του Ναπολέοντα;  β)Πώς έγιναν αντιληπτοί από τους Έλληνες και γ) Τι συνειδητοποίησαν από αυτό το γεγονός;

α) Ο Ναπολέων θεωρούσε την κατοχή των Επτανήσων ως προγεφύρωμα για τις επεκτατικές βλέψεις του στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Για την εφαρμογή του φιλόδοξου αυτού σχεδίου ο Ναπολέων θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει, αν παρίστατο ανάγκη, τους Έλληνες και για το σκοπό αυτό απέστειλε στην Ελλάδα Γάλλους πράκτορες ελληνικής καταγωγής για να προετοιμάσουν επανάσταση. Όλες, βέβαια, αυτές οι ενέργειες και οι υποσχέσεις απέβλεπαν αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση των γαλλικών συμφερόντων, οι Έλληνες όμως φλεγόμενοι από τον πόθο για ελευθερία δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούν τις αληθινές προθέσεις των Γάλλων.

β) Οι προθέσεις του Ναπολέοντα έγιναν κατανοητές   μετά την αγγλογαλλική συνθήκη στην Αμιένη . Φάνηκε ότι ο Ναπολέων όχι μόνο δεν επιθυμούσε πλέον το διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά, αντίθετα, παρουσιάστηκε και ως προστάτης της.

γ)Οι ελπίδες των υπόδουλων Ελλήνων σε ξένη βοήθεια εξανεμίστηκαν για μια ακόμη φορά. Παράλληλα όμως γινόταν συνείδηση ότι έπρεπε να στηριχθούν στις δικές τους δυνάμεις για να αποκτήσουν την ελευθερία τους.

Ερωτήσεις

1. Ποια υπήρξαν τα αίτια της Γαλλικής Επανάστασης;



2. Ποια υπήρξαν τα κοινωνικά και πολιτικά αίτια της Γαλλικής Επανάστασης;



3. Ποια υπήρξαν τα οικονομικά αίτια της Γαλλικής Επανάστασης;



4. Αφού μελετήσετε τη γκραβούρα και το παράθεμα της σελ. 174 του σχολικού βιβλίου και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις :

α) να εξηγήσετε ποια ήταν η θέση της Τρίτης τάξης στην προεπαναστατική γαλλική κοινωνία και πώς την αξιολογεί ο Αβάς Σεγιές

β) να εντοπίσετε τα στοιχεία που καταδεικνύουν ότι ο συγγραφέας του παραθέματος είναι οπαδός των ιδεών του Διαφωτισμού

5. Ποια διαδικασία οδήγησε στην έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης, ποια υπήρξε η συμμετοχή του γαλλικού λαού και ποιες συγκεκριμένες πράξεις σηματοδοτούν το τέλος του παλαιού καθεστώτος;

6. Ποια υπήρξε η πορεία του Ναπολέοντα από την αναρρίχησή του στο αξίωμα του υπάτου έως το θάνατό του;

7. Ποιες ρυθμίσεις επέβαλαν στην Ευρώπη οι νικήτριες δυνάμεις μετά την ήττα του Ναπολέοντα και ποιοι λόγοι τις υπαγόρευσαν;

Για να απαντήσετε στο α΄ μέρος να λάβετε υπόψη το σχετικό απόσπασμα από τη στ. ενότητα του κεφαλαίου

Όσον αφορά στην  αιτιολόγηση της στάσης των ηγεμόνων της Ευρώπης, να λάβετε υπόψη τα εξής:

Οι ηγεμόνες της Ευρώπης μετά την πτώση του Ναπολέοντα είχαν ως στόχους :
1. την αποκατάστασή τους στους θρόνους τους
2. την αναστολή της εξάπλωσης των επαναστατικών ιδεών
3. τον πλήρη έλεγχο της Γαλλίας
Η Αγγλία, αν και φιλελεύθερη χώρα προσυπέγραψε αυτήν την πολιτική γιατί η επαναφορά της Γαλλίας στις αναχρονιστικές δομές του Παλαιού καθεστώτος εξυπηρετούσε τα συμφέροντά της. Δηλαδή, η ίδια θα παρέμενε χωρίς σοβαρό ανταγωνιστή στη βιομηχανική ανάπτυξη στο διεθνές εμπόριο και στην αποικιακή εξάπλωση.



8. Να εξηγήσετε το συμβολισμό της γκραβούρας με τον τίτλο «Το συνέδριο της Βιέννης χορεύει» της σελ. 180 του σχολικού βιβλίου σε συνδυασμό με τη φράση διπλωμάτη της εποχής : «Το συνέδριο χόρευε αλλά δεν προχωρούσε».

9. Ποια υπήρξε η προσφορά της Γαλλικής Επανάστασης
α) στον πολιτικό τομέα
β) όσον αφορά τη διαμόρφωση της έννοιας του Έθνους
γ) στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα
δ) στον τομέα της εκπαίδευσης
ε) όσον αφορά στην ανεξιθρησκεία